Στο φως σπάνιες φωτογραφίες: Οι Λαρισαίοι που ανακαλύπτουν την παλιά Λάρισα…

Είναι μια παρέα ανήσυχων Λαρισαίων, με ευαισθησίες για την ιστορία της πόλης. Όλοι τους έχουν διακριθεί ή διακρίνονται στον επαγγελματικό στίβο, και κάποιοι εξ αυτών έχουν αφήσει ήδη μεγάλο αποτύπωμα στην ζωή της Λάρισας. Με μέντορα, όπως οι ίδιοι λένε, τον γιατρό-ερευνητή Νίκο Παπαθεοδώρου δουλεύουν, με τρόπο συναρπαστικό, σαν τα μυρμήγκια. Εξερευνούν αρχεία σε ολόκληρο τον κόσμο για να βρουν σπάνιες και παλιές φωτογραφίες της Λάρισας. Και μετά, ξεκινούν όλοι μαζί την ταυτοποίηση τους, εντρυφώντας σε παλιά βιβλία και μαρτυρίες, στήνοντας ένας καταπληκτικό γαϊτανάκι μνήμης, το οποίο ουσιαστικά αποτελεί τον μίτο της Αριάδνης, αν ονομάσουμε, συγγραφική αδεία, «Αριάδνη» το παρελθόν μιας πόλης, η οποία μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1941 και τους βομβαρδισμούς των Γερμανών, άλλαξε εντελώς πρόσωπο.

Συνέντευξη στον Λευτέρη Παπαστεργίου

Εκτός του κ. Νίκου Παπαθεοδώρου, την ομάδα της Φωτοθήκης Λάρισας απαρτίζουν οι κύριοι Θανάσης Μπετχαβές, Βαγγέλης Ρηγόπουλος, Γιώργος Γραβάνης, Θωμάς Κυριάκος, Αχιλλέας Καλτσάς και Σπύρος Μπαρμπούτης. Στην ομάδα, πιο παλιά, και ο Γιώργος Σούλτης, ο οποίος μετά την ανάληψη των καθηκόντων του στο Δήμο, δεν έχει τον χρόνο να ακολουθήσει. Ένα απόγευμα, στις αρχές της εβδομάδας, τους ζητώ να γίνω για λίγη ώρα, μέλος της παρέας τους. Το δέχονται με χαρά. Και ξεκινούν την αφήγησή τους…

Προσπαθώ να καταλάβω τι είναι αυτό που τους ωθεί για να αφιερώνουν ώρες ολόκληρες στη συλλογή παλιών φωτογραφιών της πόλης. «Η φωτογραφία είναι ιστορία. Είναι σα να ρωτάς γιατί διαβάζουμε την ιστορία», θα μου πούνε, την ώρα που ο ένας συμπληρώνει τον άλλον. «Η αγάπη για την πόλη στην οποία γεννηθήκαμε και ανδρωθήκαμε είναι η κινητήριος δύναμη. Όλα όσα βλέπουμε γύρω μας, στην πόλη αυτή, αποτελούν τα φύλλα ενός δέντρου. Εμείς ψάχνουμε να βρούμε τις ρίζες του…», συμπληρώνουν και μου εξηγούν πως όλοι τους, και οι έξι, είναι συλλέκτες.

«Η φωτογραφία είναι ένα βοήθημα στην ανάπλαση της ιστορίας της Λάρισας. Η περίοδος 1881-1940 μας ενδιαφέρει περισσότερο», θα μου πουν, εξηγώντας μου τη διαδικασία με την οποία δουλεύουν. «Ο κύριος σκοπός μας είναι η αναζήτηση φωτογραφιών. Μετά η ταυτοποίηση τους. Είναι η φωτογραφία από τη Λάρισα; Και αν, ναι, από ποιο μέρος; Ποιο σημείο απεικονίζει; Τι ήταν τότε εκεί και τι είναι σήμερα; Μετά ακολουθεί η ταξινόμησή της…»

Όση ώρα μου εξηγούν σκέφτομαι πως εμείς σήμερα αδυνατούμε να θυμηθούμε τι υπήρχε σε ένα συγκεκριμένο σημείο της πόλης, είκοσι και τριάντα χρόνια πριν. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για τον δέκατο ένατο αιώνα… Κομμάτια του παζλ της ιστορίας μιας πόλης που μεταμορφώθηκε, που εξελίχθηκε αστικά, βρίσκονται στα χέρια αυτών των ανθρώπων, που με επιμονή και μεράκι, κάθονται ώρες ατελείωτες για να αποτυπώσουν το ιστορικό τους παρελθόν.

Ρωτάω να μάθω για τις πηγές τους. «Ο κύριος κορμός των φωτογραφιών μας υπήρξε το αρχείο του κ. Νίκου Παπαθεοδώρου. Πλέον έχουμε στην κατοχή μας περισσότερες από 4.000 φωτογραφίες, η πλειοψηφία των οποίων απεικονίζει τη Λάρισα πριν το 1940. Δουλεύουμε με τα αρχεία συμπολιτών μας που μας τα ανοίγουν και ζητούν από μας να τα αξιολογήσουμε. Κάτι παρόμοιο έκανε πρόσφατα και ο Δήμος Λαρισαίων, ο οποίος μας φώναξε και μας ζήτησε να εκτιμήσουμε κάποιες φωτογραφίες που ήταν στην κατοχή ενός συλλέκτη και απεικόνιζαν την Λάρισα κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής. Είπαμε την γνώμη μας και οι φωτογραφίες αυτές αποτελούν πλέον κτήμα του Δήμου, κτήμα της πόλης. Έτσι στήθηκε η έκθεση Μνήμες της πόλης και τώρα ετοιμάζεται και το σχετικό λεύκωμα.

Στο σημείο αυτό, μου λένε, όλοι τους σχεδόν με ένα στόμα και με μια αγωνία: δεν πρέπει να χαθούν οι συλλογές που κατέχουν Λαρισαίοι. Θα είναι κρίμα να μην περάσει όλο αυτό το υλικό στα χέρια ενός φορέα που θα το διαχειριστεί.

Ακούγοντας τη λέξη «φορέας» διστάζω. Το αντιλαμβάνονται. Μου ξεκαθαρίζουν πως οι ίδιοι λειτουργούν ακόμα σαν παρέα. «Είμαστε όλοι ισότιμοι. Δεν θέλουμε να μετατραπούμε σε σωματείο. Δεν θέλουμε ούτε προεδρεία, ούτε τίποτα. Ο Δήμος Λαρισαίων ανακοίνωσε την μετατροπή του προσφάτως αγορασμένου κτιρίου Μουσών σε Μουσείο Πόλης. Είναι κρίμα η Λάρισα να μην διαθέτει τέτοιο Μουσείο. Πιστεύουμε πως θα γίνει, γιατί συμφωνούν όλοι. Εκεί λοιπόν θα μεταφερθεί όλο μας το υλικό, προσβάσιμο για όλους τους πολίτες. Και επιπλέον, κύριο μέλημα μας είναι να ανεβάσουμε όλες τις φωτογραφίες μας στο καινούργιο site της Φωτοθήκης, ώστε να έχουν πρόσβαση στο αρχείο πολίτες από ολόκληρο τον κόσμο…»

Μιλώντας μαζί τους νιώθω ένα αίσθημα θαυμασμού. Οι άνθρωποι αυτοί, πληρώνουν από την τσέπη τους σε δημοπρασίες, που διεξάγονται σε ολόκληρο τον κόσμο, για να αποκτήσουν μια απλή φωτογραφία. «Απλή»; Εξαρτάται πως το βλέπει ο καθένας. Το σίγουρο είναι πως αν όλο και περισσότεροι το τοποθετήσουμε στη σωστή του διάσταση, θα έχουμε κάνει ένα στέρεο βήμα στο μέλλον. Δεν μπορείς να περπατήσεις σταθερά αν δεν ξέρεις το παρελθόν. Πόσο μάλλον όταν αυτό αφορά τον ίδιο σου τον τόπο. Τα χώματα που πατάς και που πριν από σένα πατήθηκαν από χιλιάδες άλλους.

Οι ίδιοι, η ομάδα της Φωτοθήκης μιλάνε με κολακευτικά λόγια για τη συνεργασία τους με τον Κώστα Σπανό και τον Όμιλο Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας, του οποίου αποτελούν μέλος, για την συνεργασία τους με την Πινακοθήκη της Λάρισας, που τους άνοιξε τις πόρτες και τους αγκάλιασε. Η έκθεση φωτογραφίας με θέμα τις μεγάλες πλημμύρες της πόλης ήταν αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας. Μου αποκαλύπτουν τα επόμενα τους σχέδια, την ενασχόληση τους με το αρχείο του Αντώνη Γαλερίδη, ένα σπάνιο αρχείο, που η οικογένεια του εκλιπόντος τους το παραχώρησε για μελέτη και αξιοποίηση. Με παρακαλούνε να γράψω δυο λόγια για αυτούς που τους έχουν βοηθήσει ή συνεχίζουν να τους βοηθάνε ακόμα. Για τον Δημήτρη Μηνά, τον Βαγγέλη Βοζαλή, τον Αλέξη Γρηγορίου, τον Γιώργο Χατζούλη, τον Γιώργο Μπισμπίκη.

Η επιθυμία τους να μην χαθεί κανένα αρχείο από αυτά που κρατάνε Λαρισαίοι στα σπίτια τους, η προσήλωσή τους σ’ αυτό που κάνουν με πολύ μεράκι και αγάπη και η συνδρομή τους στην ιστορική συνέχεια της Λάρισας αποτελούν παρακαταθήκη για την ίδια την πόλη.

Ένα απόγευμα στις αρχές της εβδομάδας οι υπέροχοι αυτοί κύριοι μου αποδεικνύουν πως ο τρόπος για να γεμίσεις τον ελεύθερο χρόνο σου, και τη ζωή σου τελικά, υπάρχει, αρκεί να διαθέτεις απόθεμα πολιτισμού και αίσθημα προσφοράς στην κοινωνία…