Εργασιακό νομοσχέδιο: Εκείνα που πρέπει να ξέρουμε

Ριζικές παρεμβάσεις στην οργάνωση και λειτουργία του συνδικαλιστικού κινήματος και στον «εμβληματικό» Νόμο 1264/1982 με τίτλο «Για τον εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού κινήματος και την κατοχύρωση των συνδικαλιστικών ελευθεριών των εργαζομένων», προβλέπει το σχέδιο νόμου για τα εργασιακά, το οποίο τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση έως της 27.5.2021. Η Πολιτεία διατείνεται ότι εκσυγχρονίζει την εργατική νομοθεσία και την «προσαρμόζει της οικονομικές, κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις, με γνώμονα της καλές πρακτικές των προηγμένων ευρωπαϊκών χωρών», αποσκοπώντας να ευθυγραμμίσει την ελληνική εργατική νομοθεσία με της βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές.

Προτού απαριθμήσουμε τις νέες ρυθμίσεις, είναι επιτακτικό να αντιληφθούμε την ενεστώσα κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα, στον παραγωγικό – εργασιακό χώρο, που το νομοσχέδιο φιλοδοξεί να ρυθμίσει. Μην αυταπατόμαστε, ως χώρα κατέχουμε σημαντικές αρνητικές πρωτιές στην ευρωπαϊκή μας οικογένεια:

Σταθερά πρώτοι σε ποσοστό ανεργίας, δηλαδή δύο (2) εκατομμύρια ενεργοί και της (1) εκατομμυρίου άνεργοι. Σταθερά πρώτοι στην υπέρβαση του ωραρίου εργασίας, ήδη ευρωπαϊκοί οργανισμοί καταγράφουν την πρωτιά της χώρας μας σε υπερβάσεις με ποσοστό 37,1%. Σταθερά δε, σε πτωτική τροχιά όσον αφορά τον εθνικό κατώτατο μισθό εν συγκρίσει με άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, ενώ ταυτόχρονα το άθροισμα εισφορών εργαζομένου και εργοδότη είναι το πέμπτο (5^ο) υψηλότερο μεταξύ των  χωρών της Ε.Ε., συνεκτιμώντας δε την ραγδαία αύξηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, σε ποσοστό 40% των απασχολούμενων. Σταθερά πρώτοι, λοιπόν σε μια αγορά εργασίας κατακερματισμένη και ανοχύρωτη,  οδεύοντας σε ένα κοινωνικό μοντέλο συγκρότησης και λειτουργίας, που παρασάγγας απέχει από το ευρωπαϊκό.

Aς σταχυολογήσουμε όλως επιγραμματικά τις νέες παρεμβάσεις που εισάγονται, μετά από 39 έτη και αλλάζουν άρδην το χώρο της αγοράς εργασίας:

Κατ’ αρχάς, θεσπίζεται ένα ιδιότυπο «δεκάωρο» αλλάζοντας ριζικά τον τρόπο αμοιβής των υπερωριών. Στο νομοσχέδιο προβλέπεται ότι οι επιχειρήσεις θα μπορούν να απασχολούν εργαζομένους έως δέκα (10) ώρες ημερησίως, χωρίς πρόσθετη αμοιβή, υπό την ρητή προϋπόθεση ότι εντός του ιδίου εξαμήνου θα αναπληρώνονται οι πρόσθετες ώρες με αντίστοιχη μείωση ωρών ή ρεπό ή ημέρες αδείας. Τούτο πρακτικά σημαίνει ότι ο εργαζόμενος, εφόσον το ζητήσει ο εργοδότης, μπορεί να εργάζεται είτε δέκα (10) ώρες την μία ημέρα και έξι (6) ώρες την επόμενη είτε δέκα (10) ώρες για τέσσερις συνεχόμενες ημέρες και να λαμβάνει ρεπό την πέμπτη (5^η) ημέρα, χωρίς να δικαιούται προσαύξηση για τις πλέον των 8 ωρών ημερησίως ούτε δικαίωμα δικαστικής διεκδίκησης εντός της τελευταίας πενταετίας υφίσταται, ως ίσχυε. Ως εκ τούτου, η διευθέτηση του χρόνου απασχόλησης θα ρυθμίζεται με ατομικές συμβάσεις, θέτοντας στο περιθώριο τον θεσμό των συλλογικών διαπραγματεύσεων και τον ρόλο των κοινωνικών εταίρων. Ωστόσο, θεσπίζεται ρήτρα ακυρότητας της απόλυσης λόγω της άρνησης του εργαζομένου να συναινέσει σε τροποποίηση ωραρίου, χωρίς να εξηγείται με ποιόν τρόπο θα αποδείξει ο εργαζόμενος ότι απολύθηκε λόγω της συγκεκριμένης άρνησης και όχι για κάποιο άλλο λόγο.

Επιπρόσθετα, τροποποιήσεις επιφέρει το νομοσχέδιο ως προς το όριο των επιτρεπόμενων υπερωριών καθότι προσβλέπεται η αύξησή τους στις 150 ώρες ανά έτος, ως αποτέλεσμα να επέρχεται εξίσωση μεταξύ βιομηχανίας και λοιπών κλάδων. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, η θέσπιση της ψηφιακής κάρτας του εργαζόμενου θα αποτελέσει δικλείδα ασφαλείας για την τήρηση της ρύθμισης, η οποία μάλιστα, θα λειτουργεί ακόμη και μέσω εφαρμογής στο κινητό για την ακριβή μέτρηση του χρόνους απασχόλησης. Η ψηφιακή, δε, κάρτα εργασίας συνιστά αποτελεσματικό μέτρο προσδιορισμού του χρόνου εργασίας με σκοπό τον έλεγχο του ωραρίου εργασίας και την καταγραφή σε πραγματικό χρόνο κάθε μεταβολής στον χρόνο εργασίας των εργαζομένων. Εντούτοις, η εφαρμογή του μέτρου θα πρέπει να είναι καθολική για το σύνολο των επιχειρήσεων ανεξαρτήτως μεγέθους, φιλοδοξώντας ν’ αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο ελέγχου και της αδήλωτης ή υποδηλωμένης εργασίας.

Το νομοσχέδιο παράλληλα, προβλέπει ευνοϊκές διατάξεις αναφορικά με τις γονικές άδειες, την τηλεργασία και την παρενόχληση ή την άσκηση βίας στην εργασία, διευρύνοντας σημαντικά το πεδίο προστασίας, δίχως όμως να είναι ίσης σημασίας με της αντεργατικές αλλαγές που επιχειρούνται στο δίκαιο της απόλυσης, της διευθέτησης και κατανομής του ωραρίου εργασίας, των υπερωριών και του συνδικαλιστικού νόμου.

Είναι γεγονός ότι βιώνουμε τις συνέπειες της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης· που χαρακτηρίζεται από την εκτεταμένη ψηφιοποίηση και την αυτοματοποίηση, υποκαθιστώντας ένα σημαντικό τμήμα των εργασιών. Λογικό αποτέλεσμα της τεχνολογικής προόδου είναι η μείωση των συνολικών ωρών εργασίας. Εντούτοις, διαπιστώνεται μια σοβαρή παρέκκλιση από τις διεθνείς και ευρωπαϊκές «καλές πρακτικές» καθότι αντί να μειώνεται το ημερήσιο ωράριο, αυξάνεται, σε εξοντωτικά για τον εργαζόμενο επίπεδα, δίχως πρόσθετη αμοιβή, με ταυτόχρονη αύξηση του ορίου των επιτρεπόμενων υπερωριών, αποβλέποντας στην εντατικοποίηση της εργασίας, που θα επιφέρει την υποτιθέμενη αύξηση της κερδοφορίας. Σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισπανία αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο, το κράτος επέλεξε να επιδοτεί πιλοτικό πρόγραμμα ενίσχυσης των επιχειρήσεων σε τετραήμερη εργασία, χωρίς μείωση αποδοχών. Συνιστά καλή πρακτική, την οποία η χώρα της μπορεί να ακολουθήσει για να υπερκεράσει την πανδημική και την οικονομική κρίση στην μετα-μνημονιακή εποχή.

Επιβάλλεται λοιπόν, μια δέσμη επιθετικών μέτρων στήριξης της εργασίας και της επιχειρηματικότητας για να αυξηθεί η υγιής ανταγωνιστικότητα και ο παραγόμενος πλούτος ώστε τα οφέλη να διαχυθούν ισότιμα και στον εργασιακό χώρο, προκειμένου να διασφαλισθεί η πολυπόθητη κοινωνική ευημερία και η οικονομία να οικοδομηθεί σε σταθερές βάσεις.

Μαρία Ι. Γαλλιού – Δικηγόρος