Αλλαγή παραδείγματος

*Του Γ. Καραβάνα – Μοριακού Βιολόγου

Τα χρόνια που μεγάλωσα κι άρχισα να καταλαβαίνω (80s) ήταν σχεδόν αυτονόητο – όσο και λαθεμένο – το οικονομικό αφήγημα της «πάλης των τάξεων». Σύμφωνα με αυτό, ό,τι κερδίζει το αφεντικό το χάνει ο εργάτης κι ότι κερδίζει η επιχείρηση αφαιρείται από την εργατική τάξη. Έτσι, αυτονόητο καθήκον κάθε συνδικαλιστή και κάθε εργαζόμενου ήταν το να κερδίζει η επιχείρηση όσο το δυνατόν λιγότερα και τα παπούτσια του εργοδότη να γίνονται όσο το δυνατόν στενότερα. Αποτέλεσμα, όλο και λιγότεροι νέοι να ζηλεύουν τη θέση του εργοδότη (έμειναν μόνον αυτοί που έτυχε να κληρονομήσουν επιχειρήσεις από τους γονείς τους) και όλο και περισσότεροι να προτιμούν τη μισθωτή εργασία – ιδανικά στο δημόσιο – που ήταν εκτός από μόνιμη και καλοπληρωμένη και ηθικά καθαγιασμένη. Λέξεις όπως «παραγωγή», «ανταγωνιστικότητα» και «κέρδος» απέκτησαν αρνητικό πρόσημο κι άλλες όπως «δικαίωμα», «διεκδίκηση» και «αναδιανομή» απέκτησαν φωτοστέφανο, ανεξάρτητα από το συγκεκριμένο περιεχόμενό τους κάθε φορά. Με αυτά και αυτά, η χώρα σταδιακά αποβιομηχανίστηκε, έκλεισαν ή μετανάστευσαν πολλές μεγάλες επιχειρήσεις κι έμειναν μόνον εκείνες οι μικρές ή πολύ μικρές επιχειρήσεις, των οποίων οι ιδιοκτήτες δεν είχαν στην πραγματικότητα άλλη εναλλακτική από το να συνεχίσουν να παλεύουν απέναντι σε ένα διαρκώς επιδεινούμενο επιχειρηματικό περιβάλλον. Εξαίρεση στον κανόνα μια νέα σειρά από εγχώριες καιροσκοπικές ή/και παρασιτικές επιχειρήσεις, σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα πολύ μεγάλες, οι οποίες βασίστηκαν κυρίως σε κρατικό ή/και κοινοτικό χρήμα καθώς και πολιτικές διασυνδέσεις, που μόνο εκπρόσωπους της πραγματικής επιχειρηματικότητας δεν αποτελούσαν! Οι επιχειρήσεις αυτές θυμίζουν περισσότερο τα προστατευόμενα βιλαέτια των προβιομηχανικών ή/και των κλειστών αντιδημοκρατικών κοινωνιών του παρελθόντος (απομεινάρια τους επιμένουν και σήμερα σε ορισμένες «σοσιαλιστικές» γωνιές του κόσμου) και καθόλου αυτές της οικονομίας των σύγχρονων δημοκρατικών κρατών της δύσης. Εκπρόσωποι του κρατισμού περισσότερο και λιγότερο της φιλελεύθερης οικονομίας. Αποτέλεσμα να κατατάσσεται σήμερα η χώρα μας 5^η από το τέλος, ανάμεσα στο σύνολο των χωρών της Ευρώπης, στον διεθνή οικονομικό δείκτη “Ease of Doing Business” (ευκολία του επιχειρείν), ο οποίος μετρά το κατά πόσο το ρυθμιστικό και θεσμικό περιβάλλον μιας χώρας διευκολύνει την ίδρυση και λειτουργία επιχειρήσεων. Σημειώστε ότι τις πρώτες θέσεις της κατάταξης, με θεσμικό περιβάλλον εξαιρετικά ευνοϊκό για τις επιχειρήσεις, καταλαμβάνουν κατά σειρά οι: Δανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Νορβηγία, Σουηδία, Λιθουανία και (ναι!) Β. Μακεδονία, ενώ η Ελλάδα, στον πάτο της λίστας (θέση 39), ξεπερνά μόνο την Αλβανία, τη Μάλτα, τη Βοσνία-Ερσεγοβίνη και τον Αγ. Μαρίνο. Η Τουρκία για τη σύγκριση, βρίσκεται άνω του ευρωπαϊκού Μ.Ο., στη θέση 17.

Φτάσαμε έτσι η χώρα να έχει συγκριτικά πάρα πολλούς μισθωτούς σε έναν από τους μεγαλύτερους δημόσιους τομείς στην Ευρώπη και πάρα πολύ λίγους που επιθυμούν να ιδρύσουν και να λειτουργήσουν μια έστω μικρή επιχείρηση. Οι περισσότεροι μάλιστα από τους τελευταίους ίσως να καταλήγουν εκεί λόγω ελλιπών προσόντων, που δεν τους επιτρέπουν να κάνουν οτιδήποτε διαφορετικό (ακόμα και η μισθωτή εργασία απαιτεί πλέον μία σειρά από προσόντα που κάποιοι δεν έχουν) ή εξαιτίας της ανάγκης τους «να έχουν για αφεντικό τον εαυτό τους και κανέναν πάνω από το κεφάλι τους», συνθήκη που ασφαλώς οδηγεί σε θνησιγενή επιχειρηματικά αποτελέσματα. Κάποιοι άλλοι λιγότεροι, πιο δημιουργικοί και πιο μορφωμένοι, όλο και συχνότερα επιλέγουν να επιχειρήσουν στο εξωτερικό παρά να δοκιμάσουν την τύχη τους στη χώρα τους. Το οικονομικό μοντέλο αυτό ασφαλώς δεν μπορεί να αντέξει για πολύ ακόμα  – το σύστημα συντηρείται επί του παρόντος μόνον χάριν των κοινοτικών επιδοτήσεων που όμως κάποια στιγμή θα τελειώσουν. Όταν όλο και λιγότεροι παράγουν και όλο και περισσότεροι επιθυμούν μισθό από θέσεις εργασίας που καλούνται να δημιουργήσουν άλλοι (ή το κράτος που οι τελευταίοι συντηρούν), είναι αυτονόητο ότι η κατάσταση θα χειροτερέψει. Προσθέστε στην εξίσωση και την όλο και επιδεινούμενη σχέση μεταξύ οικονομικά ενεργών και συνταξιούχων (το δημογραφικό παίζει ρόλο εδώ με τη μόνη οικονομική ανακούφιση να προέρχεται από τους μετανάστες), κι έχετε μπροστά σας την τέλεια καταιγίδα! Απαιτείται συνεπώς αλλαγή οικονομικού μοντέλου. Απαιτείται αυτό που λέμε, αλλαγή παραδείγματος!

Το παράδειγμα αυτό προσπάθησε να δείξει – όχι με γενικά λόγια αλλά με νούμερα και αποφάσεις – ο Πρωθυπουργός κατά την πρόσφατη ομιλία του στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με όσα εξαγγέλθηκαν, η επιτυχία των επιχειρήσεων (που συνεπάγεται μείωση της ανεργίας, αύξηση του ΑΕΠ, αύξηση των φορολογικών εσόδων, αύξηση των εξαγωγών, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας) μεταφράζεται αυτόματα σε βελτίωση της θέσης της εργατικής και μεσαίας τάξης (μείωση του ΦΠΑ, μείωση του ΕΝΦΙΑ, κατάργηση του τέλους αλληλεγγύης, αύξηση των μισθών και μείωση των κρατήσεων). Με άλλα λόγια, επιχειρήσεις και εργαζόμενοι αποτελούν παίκτες της ίδιας ομάδας και όχι αντίπαλοι, στον αγώνα οικονομικής βελτίωσης της χώρας. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει πως τα σωματεία ή και μεμονωμένοι εργαζόμενοι πρέπει να πάψουν να διεκδικούν μεγαλύτερο μερίδιο στα κέρδη ή/και βελτίωση των όρων εργασίας – ασφαλώς και πρέπει να συνεχίσουν! Όχι όμως εις βάρος των τελικών αποτελεσμάτων της κάθε επιχείρησης και της συνολικής παραγωγής της χώρας. Γιατί όταν οι επιχειρήσεις πηγαίνουν καλά, όλοι κερδίζουν. Κι όταν αντίθετα οι επιχειρήσεις (και γενικά η οικονομία) ρημάζουν, ρημάζει μαζί τους κι ολόκληρη η κοινωνία. Αν κάτι λοιπόν βγήκε ως μάθημα από τις πρόσφατες εξαγγελίες, αν κάτι πρέπει να πάρουμε σπίτι μας και να το κάνουμε κτήμα μας, είναι η άποψη πως κανείς δεν βγαίνει κερδισμένος διεκδικώντας μεγαλύτερο κομμάτι από μια πίτα που διαρκώς μικραίνει ενώ αντίθετα πως είναι προς το συμφέρον όλων μας μια πίτα που διαρκώς μεγαλώνει. Και για να μεγαλώσει ακόμα περισσότερο απαιτείται η ενίσχυση, η διευκόλυνση και η απλοποίηση των διαδικασιών από τις οποίες περνούν όσοι επιχειρούν να φτιάξουν κάτι καινούργιο. Και να επαναφέρονται ως ηθικές αξίες στην κοινωνία μας την επιχειρηματικότητα, τη χαρά της δημιουργίας, του ρίσκου και της διαρκούς βελτίωσης, στη θέση της βόλεψης, της μονιμότητας και της ασφάλειας.