Δεκατρείς και έπεται συνέχεια (;)

Η αναγκαιότητα μιας σοβαρής δημόσιας συζήτησης στη χώρα μας για την ανάληψη συντονισμένων δράσεων για την αντιμετώπιση των κλιμακούμενων φαινομένων έμφυλης βίας είναι αδήριτη και επιτακτική.  Τόσο παγκοσμίως όσο και σε κάποιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (λ.χ. Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Βέλγιο κ.ά.) έχει αναφερθεί αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας κατά ποσοστό ενός τρίτου ανά εβδομάδα, μετά την επιβολή περιοριστικών μέτρων για την αναχαίτηση της υγειονομικής πανδημίας.

Εξ’ αρχής, η σχέση μεταξύ του πανδημίας του κορωνοϊού και της ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας  κινείτο παράλληλα. Παράλληλα με την υγειονομική πανδημία γιγαντώνονταν η έμφυλη πανδημία, ανά την οικουμένη από την Ουχάν μέχρι τη Νέα Υόρκη, από την γειτονική Ιταλία μέχρι τη μακρινή Βενεζουέλα. Καθημερινά καταμετρώνται εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας και σε κάποιες εκ των περιπτώσεων, η προηγούμενη κακοποιητική συμπεριφορά των δραστών κλιμακώνονται σε εγκλήματα αφαίρεσης της ζωής γυναίκας, λόγω του φύλου της.

Προς τούτο, η Πρόεδρος της επιτροπής του Ε.Κ. για τα δικαιώματα των γυναικών, Evelyn Regner, κάλεσε την Ε.Ε. και τα κράτη μέλη να στηρίξουν τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας την δύσκολη αυτή περίοδο, δηλώνοντας αυτολεξεί ότι: «Αυτές οι μέρες και οι επόμενες εβδομάδες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τις γυναίκες. Όλοι αντιμετωπίζουμε σημαντικές ψυχολογικές προκλήσεις κατά τη διάρκεια της απομόνωσης ή της καραντίνας, αλλά οι αντοχές των γυναικών, και μερικές φορές των παιδιών, που βρίσκονται σε μη ασφαλή σπίτια αντιμετωπίζουν εξουθενωτικές δοκιμασίες. Εμείς, λοιπόν, οφείλουμε να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό το θέμα και να επεκτείνουμε τις δράσεις μας για να βάλουμε τέλος στη βία κατά των γυναικών. Δεν θα αφήσουμε τις γυναίκες της Ευρώπης μόνες τους».

Στη χώρα μας, δυστυχώς, επιβεβαιώθηκε το σύνολο των δυσοίωνων στατιστικών δεδομένων για τα περιστατικά ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας. Εν έτει 2021 και δη για τους πρώτους δέκα (10) μήνες σημειώθηκαν δεκατρείς (13) «γυναικοκτονίες», ενώ η ανησυχητική, εντεινόμενη  και άμετρη  βία μέσα στην οικογένεια συνεχίζει να είναι μη μετρήσιμο μέγεθος.

 Η αέναη διαμάχη για τον ορισμό των ανθρωποκτονιών γυναικών αφορά πρωτίστως τον τρόπο, με τον οποίο η κοινωνία θα θελήσει να κατανοήσει το φαινόμενο, είτε με όρους γενικής εγκληματικότητας είτε έμφυλα, φωτίζοντας τον  μηχανισμό και το φαινόμενο του μισογυνισμού. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι η διαμάχη των λέξεων είναι η διαμάχη των ιδεών, είναι η διαμάχη γύρω από τους νομιμοποιημένους ή μη τρόπους με τους οποίους ασκείται η κυριαρχία, ο έλεγχος και η καθυπόταξη των γυναικών. Αν χρησιμοποιήσουμε τον σωστό όρο για να ορίσουμε μια κατάσταση, τούτη αντικατοπτρίζεται ορθώς. Εξάλλου, η συνειδητοποίηση του προβλήματος περνά μέσα από τον σωστό ορισμό των λέξεων.

Υφίσταται κοινό χαρακτηριστικό των χιλιάδων γυναικών που δολοφονούνται παγκοσμίως, μιας και η αφαίρεση της ζωής γυναικών δεν είναι ένα στιγμιαίο έγκλημα. Τα θύματα έχουν παραβιάσει τα πατριαρχικά όρια και τις καθεστωτικές αντιλήψεις που θέλουν τη γυναίκα υποτελή και υποτακτική, σε μια σχέση επικυριαρχίας.

Εντούτοις, κρίσιμος είναι ο ρόλος του δικαιικού μας συστήματος σε αυτό, όταν ξεριζώνει τη διαιώνιση των δομών, που επιτρέπουν την έμφυλη βία. Παρά  την σχετική  πληρότητα του νομικού μας  πλαισίου, με την προσαρμογή του σε  αυξημένης τυπικής ισχύος διεθνή κείμενα, παρατηρείται άνευ προηγουμένου έξαρση των εγκλημάτων ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας, ιδίως σε βάρος των γυναικών αλλά και εις βάρος των ‘’ευάλωτων προσώπων’’ της οικογένειας.

Εξ αυτής της θλιβερής πραγματικότητας, η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου δια του ανώτατου Εισαγγελικού του λειτουργού, επιδεικνύοντας άμεσα αντανακλαστικά, απέστειλε σχετική εγκύκλιο προς τους κ. Εισαγγελείς Πρωτοδικών της χώρας, με την οποία αναφέρεται στην έξαρση των εγκλημάτων της ενδοοικογενειακής βίας και των «γυναικοκτονιών», με «ποικίλες, καινοφανείς και ποιοτικά μεταλλαγμένες  μορφές  εμφάνισής  τους», ενώ καλεί τους εισαγγελικούς λειτουργούς στις ακροάσεις πολιτών να επιδεικνύουν «ιδιαίτερο   ενδιαφέρον  και αυξημένη  προσοχή  στις  αιτιάσεις και τα «παράπονα», προσώπων, που   τις περισσότερες φορές είναι γυναίκες, όταν εμφανίζονται ως θύματα ενδοοικογενειακής βίας»,καλώντας τους δε να εξαντλούν «κάθε νομική δυνατότητα με επιδίωξη  να  αντιμετωπίζονται με τον αρμόζοντα δραστικό τρόπο και με ικανοποιητικά αποτελέσματα οι εκδηλώσεις ενδοοικογενειακής  βίας, ήδη από το πρώιμο στάδιο εμφάνισής τους, κυρίως, εκτός των άλλων, και με τη δημιουργία όρων αποφόρτισης, μείωσης της έντασης και παρεμπόδισης δυσμενέστερης εξέλιξης.»

Πρώτη δε φορά στο νομικό μας πολιτισμό προβλέπεται ο ορισμός της «γυναικοκτονίας», ο οποίος αποδίδεται ως αφαίρεση της ζωής γυναίκας, ιδίως από σεξιστικά κίνητρα, «λόγους τιμής», σκοπούς εμπορίας ανθρώπων και οικονομική εκμετάλλευση, ενώ ταυτόχρονα γίνεται λόγος  για ανάγκη  διακριτής  τυποποιημένης  ποινικής  πρόβλεψης ή και για αναγωγή αυτής ως διακεκριμένης παραλλαγής της ανθρωποκτονίας  του άρθρου  299 ΠΚ.

Είναι σημαντικό ότι η αναγνώριση της ύπαρξης του ιδιόμορφου αυτού φαινομένου με τα ιδιαίτερα στοιχεία που το συνθέτουν και το διαχωρίζουν από το αδίκημα της ανθρωποκτονίας θα πρέπει να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση και τυχόν κενά του δικαιικού μας συστήματος να καλυφθούν. Ως πρωταρχική επιδίωξη της κάθε νομοθετικής παρέμβασης θα πρέπει να τεθεί η πρόληψη και αναχαίτιση των φαινομένων έμφυλης βίας και μέσω βεβαίως, της αλλαγής καθεστωτικών θλιβερών νοοτροπιών κυριαρχίας και υποταγής των γυναικών.

Ο κατάλογος παραμένει μακρύς:

….Βιολέτα, Κωνσταντίνα, Καρολάιν, Ελένη, Γαρυφαλλιά, Βασιλική, Σταυρούλα, Ελένη, Ανίσα, Μόνικα, Μαρία, Δώρα…, ωστόσο πρέπει να κλείσει, για να μην έπεται συνέχεια.

Μαρία Ι. Γαλλιού, Δικηγόρος – Υποψήφια Βουλευτής Ν. Λάρισας