Ουκρανία: Γιατί είναι ένας αληθινός Παγκόσμιος Πόλεμος εξηγεί ο Τόμας Φρίντμαν

Mε μία ενδιαφέρουσα ανάλυση που βάζει τον καθένα μας σε σκέψεις κάνει στους New York Times με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία ο τρεις φορές βραβευμένος με Πούλιτζερ Αμερικανός δημοσιογράφος Τόμας Φρίντμαν.

Ο δημοσιογράφος αναπτύσσει το επιχείρημα ότι ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι ο «αληθινός παγκόσμιος πόλεμος»,  ενώ ο ίδιος αναλύει λεπτομερώς τα ειδικά χαρακτηριστικά του πολέμου και στέκεται ιδιαίτερα στο στοιχείο που τον κάνει μοναδικό: ότι όλοι τον παρακολουθούν, όλοι επηρεάζονται και όλοι μπορούν να παρέμβουν με τον τρόπο τους.

Τι είναι ο World War Wired

Όπως αναφέρει, «σχεδόν έξι εβδομάδες μετά τον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, αρχίζω να αναρωτιέμαι αν αυτή η σύγκρουση είναι ο πρώτος αληθινός παγκόσμιος πόλεμος –πολύ περισσότερο από ό,τι υπήρξαν ο Α’ Παγκόσμιος ή ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Σε αυτόν τον πόλεμο, τον οποίο θεωρώ «World War Wired», σχεδόν όλοι στον πλανήτη μπορούν είτε να παρακολουθούν τις μάχες με κάθε λεπτομέρεια, είτε να συμμετέχουν με κάποιο τρόπο και σίγουρα να επηρεάζονται οικονομικά –ανεξάρτητα από το πού ζουν. Ενώ η μάχη στο έδαφος που πυροδότησε ο World War Wired είναι φαινομενικά μόνο για το ποιος θα ελέγχει την Ουκρανία. Ας μην γελιόμαστε. 

Κράτος δικαίου vs Κλεπτοκρατία

Αυτό γρήγορα μετατράπηκε στη «μεγάλη μάχη» μεταξύ των δύο πιο κυρίαρχων πολιτικών συστημάτων στον κόσμο σήμερα: την ελεύθερη αγορά και τη «δημοκρατία του κράτους δικαίου εναντίον της αυταρχικής κλεπτοκρατίας», όπως παρατηρεί ο Σουηδός ειδικός στη ρωσική οικονομία, Αντερς Άσλουντ.

Αν και αυτός ο πόλεμος απέχει πολύ από το να τελειώσει, και ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ακόμα σε θέση να βρει έναν τρόπο να επικρατήσει και να βγει πιο δυνατός, ωστόσο αν δεν το κάνει, τότε αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ορόσημο στη σύγκρουση μεταξύ δημοκρατικών και αντιδημοκρατικών συστημάτων.

Ο πόλεμος θα μπορούσε να επηρεάσει πολιτικά συστήματα

Αξίζει να θυμηθούμε ότι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έβαλε τέλος στον φασισμό και ο Ψυχρός Πόλεμος έβαλε τέλος στον ορθόδοξο κομμουνισμό, ακόμη και στην Κίνα. Έτσι, αυτό που συμβαίνει στους δρόμους του Κιέβου, της Μαριούπολης και της περιοχής του Ντονμπάς θα μπορούσε να επηρεάσει τα πολιτικά συστήματα πολύ πέρα από την Ουκρανία και τώρα και στο μέλλον.

Πράγματι, άλλοι αυταρχικοί ηγέτες, όπως της Κίνας, παρακολουθούν τη Ρωσία προσεκτικά.

Βλέποντας την οικονομία της να αποδυναμώνεται από τις κυρώσεις της Δύσης, χιλιάδες νέοι άνθρωποι με υψηλή εξειδίκευση φεύγουν για να ξεφύγουν από μια κυβέρνηση που τους αρνείται την πρόσβαση στο διαδίκτυο και την αξιόπιστη ενημέρωση και ο κατά τα φαινόμενα ανίκανος στρατός του δεν καταφέρνει να συγκεντρώσει, να μοιραστεί και να διοχετεύσει ακριβείς πληροφορίες προς την κορυφή.

Αυτοί οι ηγέτες πρέπει να αναρωτηθούν: «Μα το θεό, είμαι τόσο ευάλωτος; Είμαι επικεφαλής σε έναν πύργο από τραπουλόχαρτα;» 

Πλέον όλοι παρακολουθούν

Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κανείς δεν είχε smartphone ή πρόσβαση σε κοινωνικά δίκτυα για να παρακολουθεί και να συμμετέχει στον πόλεμο χωρίς να βρίσκεται στο πεδίο της μάχης.

Πράγματι, ένα μεγάλο κομμάτι του τότε παγκόσμιου πληθυσμού εξακολουθούσε να ζει υποδουλωμένο σε δυτικές αποικίες και δεν θα είχε την πλήρη ελευθερία να εκφράσει ανεξάρτητες απόψεις, ακόμα κι αν διέθετε την τεχνολογία. Πολλοί από αυτούς που ζούσαν μακριά από τις εμπόλεμες ζώνες ήταν επίσης εξαιρετικά φτωχοί αγρότες που δεν επηρεάστηκαν τόσο πολύ από αυτούς τους δύο παγκόσμιους πολέμους. Και δεν υπήρχαν οι γιγαντιαίες, παγκοσμιοποιημένες και αστικοποιημένες κατώτερες και μεσαίες τάξεις του σημερινού διασυνδεδεμένου κόσμου.

Τώρα, οποιοσδήποτε διαθέτει smartphone μπορεί να δει τι συμβαίνει στην Ουκρανία —ζωντανά και έγχρωμα— και να εκφράσει απόψεις παγκοσμίως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Στον μετα-αποικιακό μας κόσμο, κυβερνήσεις από σχεδόν κάθε χώρα σε όλο τον κόσμο μπορούν να ψηφίσουν για να καταδικάσουν ή να δικαιολογήσουν τη μία ή την άλλη πλευρά στην Ουκρανία μέσω της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Αν και οι εκτιμήσεις ποικίλλουν, φαίνεται ότι μεταξύ τρία και τέσσερα δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη -σχεδόν οι μισοί- έχουν smartphone σήμερα, και παρόλο που η λογοκρισία στο διαδίκτυο παραμένει πραγματικό πρόβλημα, ιδιαίτερα στην Κίνα, υπάρχουν τόσοι περισσότεροι άνθρωποι που μπορούν να παρακολουθήσουν εις βάθος τα γεγονότα σε τόσα άλλα μέρη. 

Οποιοσδήποτε μπορεί να βοηθήσει τους Ουκρανούς

Οποιοσδήποτε διαθέτει smartphone και πιστωτική κάρτα μπορεί να βοηθήσει αγνώστους στην Ουκρανία, μέσω του Airbnb, απλώς κάνοντας μια κράτηση για διανυκτέρευση σε ένα σπίτι που δεν θα χρησιμοποιήσει. Οι έφηβοι οπουδήποτε μπορούν να δημιουργήσουν εφαρμογές στο Twitter για να παρακολουθούν Ρώσους ολιγάρχες και τα γιοτ τους.

Και η κρυπτογραφημένη εφαρμογή ανταλλαγής άμεσων μηνυμάτων Telegram – η οποία εφευρέθηκε από δύο ρωσικής καταγωγής αδέλφια που είναι τεχνικοί υπολογιστών ως εργαλείο επικοινωνίας που περνά κάτω από το ραντάρ του Κρεμλίνου – «έχει αναδειχθεί ως το ιδανικό μέρος για αφιλτράριστες ενημερώσεις για τον πολέμο τόσο για τους Ουκρανούς πρόσφυγες όσο και για τους όλο και πιο απομονωμένους Ρώσους «, ανέφερε το NPR.

Ο κυβερνοπόλεμος των «Anonymous» και οι αγρότες από την Αργεντινή

Έπειτα, υπάρχουν οι κυβερνοπολεμιστές που μπορούν να μπουν στη μάχη από οπουδήποτε –και το κάνουν. Το CNBC ανέφερε ότι «ένας δημοφιλής λογαριασμός Twitter με το όνομα «Anonymous» δήλωσε ότι η σκιώδης ομάδα ακτιβιστών διεξήγαγε έναν «κυβερνοπόλεμο» εναντίον της Ρωσίας».

Ο λογαριασμός, ο οποίος έχει περισσότερους από 7,9 εκατομμύρια ακολούθους σε όλο τον κόσμο – σχεδόν οκτώ φορές περισσότερους από ολόκληρο τον στρατό της Ρωσίας (συμπεριλαμβανομένων περίπου 500.000 νέων ανώνυμων οπαδών από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία) – «ανέλαβε την ευθύνη για την απενεργοποίηση ιστοσελίδων της ρωσικής κυβέρνησης, ειδησεογραφικών και εταιρικών ιστοσελίδων και τη διαρροή δεδομένων από οντότητες όπως η Roskomnadzor, η ομοσπονδιακή υπηρεσία που είναι υπεύθυνη για τη λογοκρισία των ρωσικών μέσων ενημέρωσης».

Τέτοιοι μη κυβερνητικοί, παγκόσμιοι παίκτες και πλατφόρμες με υπερ-εξουσίες δεν υπήρχαν στον Α’ ή τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αλλά όπως τόσοι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να επηρεάσουν αυτόν τον πόλεμο, έτσι, επίσης, μπορούν να επηρεαστούν περισσότεροι από αυτόν. 

Πώς ένας πόλεμος στην Ευρώπη σπάει την εφοδιαστική αλυσίδα σε όλο τον κόσμο

Η Ρωσία και η Ουκρανία είναι βασικοί προμηθευτές σιταριού και λιπασμάτων στις αλυσίδες γεωργικού εφοδιασμού που τροφοδοτούν όλες τις αγορές και που αυτός ο πόλεμος τις έχει διαταράξει. Ένας πόλεμος μεταξύ δύο μόνο χωρών στην Ευρώπη έχει εκτοξεύσει την τιμή των τροφίμων για Αιγύπτιους, Βραζιλιάνους, Ινδούς και Αφρικανούς.

Και επειδή η Ρωσία είναι ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς φυσικού αερίου, αργού πετρελαίου και ντίζελ στον κόσμο που χρησιμοποιούν οι αγρότες στα τρακτέρ τους, οι κυρώσεις στην ενεργειακή υποδομή της Ρωσίας περιορίζουν τις εξαγωγές της, προκαλώντας αύξηση των τιμών στις αντλίες βενζίνης από τη Μινεάπολη έως το Μεξικό και τη Βομβάη και αναγκάζοντας τους αγρότες τόσο μακριά μέχρι την Αργεντινή να λάβουν μέτρα για τη χρήση των τρακτέρ που κινούνται με ντίζελ ή να μειώσουν τη χρήση λιπασμάτων πλούσια σε ορυκτά καύσιμα, θέτοντας σε κίνδυνο τις γεωργικές εξαγωγές της Αργεντινής και αυξάνοντας περαιτέρω τις παγκόσμιες τιμές των τροφίμων.

Πού είναι τα χρήματα της Ρωσίας και πού μπορεί να καταλήξουν

Υπάρχει μια άλλη απροσδόκητη οπτική γωνία της χρηματοπιστωτικής παγκοσμιοποίησης σε αυτόν τον πόλεμο που πρέπει πραγματικά να προσέξουμε: Ο Πούτιν εξοικονόμησε πάνω από 600 δισεκατομμύρια δολάρια σε χρυσό, ξένα κρατικά ομόλογα και ξένο νόμισμα, που είχε κερδίσει από όλες τις εξαγωγές ενέργειας και ορυκτών της Ρωσίας, κι ακριβώς με αυτό τον τρόπο θα είχε ένα «μαξιλάρι» στην περίπτωση επιβολής κυρώσεων από τη Δύση.

Αλλά ο Πούτιν προφανώς ξέχασε ότι στον σημερινό διασυνδεμένο κόσμο, όπως είναι η συνήθης πρακτική, η κυβέρνησή του είχε καταθέσει το μεγαλύτερο μέρος από αυτό το «μαξιλάρι» στις τράπεζες των δυτικών χωρών και της Κίνας.

Σύμφωνα με το Atlantic Council GeoEconomics Center, τα έξι κορυφαία κράτη όπου φυλάσσονται περιουσιακά στοιχεία σε ξένο νόμισμα της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας κατά ποσοστό είναι:

·         Κίνα, 17,7%

·         Γαλλία 15,6%

·         Ιαπωνία%

·         Γερμανία 12,2%

·         ΗΠΑ 8,5% και

·         Βρετανία 5,8%

Επίσης, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (ΤΔΔ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) έχουν ποσοστό 6,4%. Καθεμία από αυτές τις χώρες, εκτός από την Κίνα, έχει πλέον παγώσει τα ρωσικά αποθέματα που διατηρούν στις τράπεζές τους – επομένως περίπου 330 δισεκατομμύρια δολάρια είναι για τον Πούτιν μη προσβάσιμα, σύμφωνα με το παρατηρητήριο του Ατλαντικού Συμβουλίου.

Αλλά όχι απλώς το ρωσικό κράτος δεν μπορεί να αγγίξει αυτά τα αποθέματα για να στηρίξει την καταρρέουσα οικονομία του, αλλά θα υπάρξει μια τεράστια παγκόσμια ώθηση για να αξιοποιηθούν αυτά τα χρήματα για να πληρωθούν αποζημιώσεις για την ανοικοδόμηση των ουκρανικών κατοικιών, πολυκατοικιών, δρόμων και δημόσιων υποδομών που κατέστρεψε ο Ρωσικός Στρατός στον πόλεμο που επέλεξε να κάνει ο Πούτιν.

Μήνυμα προς τον Πούτιν: «Ευχαριστούμε για την τραπεζική συνεργασία μαζί μας. Θα είναι νομικά δύσκολο να δεσμεύσετε τις αποταμιεύσεις σας για αποζημιώσεις, αλλά καλύτερα να μιλήσετε με τους δικηγόρους σας».

Ποιοι πρέπει να αρχίσουν να ανησυχούν

Για όλους αυτούς τους λόγους, όλοι αυτοί οι ηγέτες σε όλο τον κόσμο που έχουν παρασυρθεί προς κάποια εκδοχή του αυταρχικού καπιταλισμού ή της κλεπτοκρατίας που αντλεί έμπνευση από τον Πούτιν, πρέπει να αρχίζουν να ανησυχούν.

Αυτά τα καθεστώτα έχουν γίνει επιδέξια στη χρήση νέων τεχνολογιών επιτήρησης για τον έλεγχο των πολιτικών αντιπάλων και των ροών πληροφοριών και για τη χειραγώγηση των πολιτικών και των κρατικών οικονομικών πόρων τους για να παραμείνουν στην εξουσία.

Μιλάμε για την Τουρκία, τη Μιανμάρ, την Κίνα, τη Βόρεια Κορέα, το Περού, τη Βραζιλία, τις Φιλιππίνες, την Ουγγαρία και αρκετά αραβικά κράτη.

Ο Πούτιν ήλπιζε σίγουρα ότι μια δεύτερη θητεία Τραμπ θα μπορούσε να μετατρέψει την Αμερική σε μια εκδοχή αυτού του είδους της κλεπτοκρατίας ισχυρών ανδρών και να ανατρέψει ολόκληρη την παγκόσμια ισορροπία στο διάβα του. Μετά ήρθε αυτός ο πόλεμος. 

«Φλογερή φιλοδοξία του Κιέβου» η ένταξη στην ΕΕ

Σίγουρα, η δημοκρατία της Ουκρανίας είναι αδύναμη και η χώρα είχε τα δικά της σοβαρά προβλήματα με τους ολιγάρχες και τη διαφθορά. Η φλογερή φιλοδοξία του Κιέβου, ωστόσο, δεν ήταν να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ αλλά να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και είχε ξεκινήσει μια διαδικασία μεταρρυθμίσεων για να κάνει ακριβώς αυτό. Αυτό είναι που πραγματικά πυροδότησε αυτόν τον πόλεμο.

«Δεν είχε ιδέα σε τι κόσμο ζούμε»

Ο Πούτιν δεν επρόκειτο ποτέ να αφήσει μια σλαβική Ουκρανία να γίνει μια επιτυχημένη δημοκρατία ελεύθερης αγοράς εντός της ΕΕ δίπλα στη στάσιμη σλαβική ρωσική κλεπτοκρατία του. Η αντίθεση θα ήταν αφόρητη γι’ αυτόν και γι’ αυτό προσπαθεί να διαγράψει την Ουκρανία.

Αλλά ο Πούτιν, αποδεικνύεται, ότι δεν είχε ιδέα σε τι κόσμο ζούσε, δεν είχε ιδέα για τις αδυναμίες του δικού του συστήματος, δεν είχε ιδέα πόσο ολόκληρος ο ελεύθερος, δημοκρατικός κόσμος μπορούσε και θα συμμετείχε στον αγώνα εναντίον του στην Ουκρανία, και δεν είχε ιδέα, κυρίως, για το πόσοι άνθρωποι θα παρακολουθούσαν.