Πύργος Χαροκόπου και ιστορικά κτίρια πόλης

Σε  δημόσια εκδήλωση του Δικηγορικού Συλλόγου στο τέλος Μαρτίου 2015 με θέμα «Τα κτίρια της Kεντρικής πλατείας και τα Δικαστήρια στην  προπολεμική Λάρισα», ο γιατρός Νίκος Παπαθεοδώρου με μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ομιλία του παρουσίασε στο κοινό της Λάρισας, μέσα από εικονογραφημένα στιγμιότυπα, τα απίστευτης ομορφιάς κτίρια του πάλαι ποτέ ιστορικού κέντρου της και έκανε λόγο για τη μεταπολεμικά συντελεσθείσα «κατεδάφιση» της ιστορίας της πόλης μας. (βλ. εδώ).

Από τότε και μέχρι σήμερα, ο ρέκτης  και αειθαλής συμπολίτης μας δημοσιοποιεί, μέσα από την καθιερωμένη στήλη του στην εφημερίδα Ελευθερία, τον καρπό της συνεχούς ερευνητικής του προσπάθειας, αλλά και την έκδηλη θλίψη και αγωνία του για τη βαθμιαία απώλεια εξαιρετικής αισθητικής κτισμάτων, η αρχιτεκτονική των οποίων αποτελεί βασική πτυχή της ιστορικής φυσιογνωμίας της πόλης μας.

Ένας άλλος ενεργός πολίτης, ο Θωμάς Κυριάκος, μέλος της ομάδας «Φωτοθήκη Λάρισας» και της ομάδας «Λάρισα η πόλη μου», με εκτεταμένη δημόσια αναφορά του, πριν δυο χρόνια, παρουσίασε εικονογραφημένα και με αξιοθαύμαστη πληρότητα «τα 50 κτίρια της Λάρισας που πρέπει να σωθούν». (βλ. εδώ). Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο της παρέμβασης αυτής είναι το γεγονός ότι το ΤΕΕ με μια ομάδα αρχιτεκτόνων του, ήδη από το 1994, κατέγραψε και πρότεινε τότε προς διάσωση 76 τον αριθμό κτίσματα της πόλης (σήμερα είναι λιγότερα) με εξίσου ενδιαφέρον και πλήρως αιτιολογημένο σκεπτικό της ομάδας αυτής, το οποίο, αφού μνημονεύει τις αιτίες αλλοίωσης του οικιστικού περιβάλλοντος, αναδεικνύει την αναγκαιότητα προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ως στοιχείου της εθνικής μας ταυτότητας.

Τα παραπάνω συνηγορούν υπέρ του επιχειρήματος, ότι στην πόλη μας υπάρχει το ενεργό ενδιαφέρον τόσο από μέρους θεσμικών φορέων, όσο και από πρόσωπα της κοινωνίας των πολιτών, για το ζήτημα της διατήρησης των τελευταίων ιστορικών κτισμάτων της πόλης. Ενδιαφέρον που δεν φαίνεται να βρίσκει έμπρακτη έκφραση σε κάποια εφαρμοσμένη πολιτική της Δημοτικής Αρχής, απέναντι στα εναπομείναντα αυτά ιστορικά κτίρια. Αυτό, τουλάχιστον, έδειξε η πρόσφατη κινητικότητα που επιδείχθηκε μετά την εν εξελίξει ευρισκόμενη «περιπέτεια» πλειστηριασμού του Πύργου Χαροκόπου, όπου η Δημοτική Αρχή εμφανίστηκε να επιχειρεί, όπως –όπως, να πάρει κάποιες πρωτοβουλίες κυρίως επικοινωνιακής διαχείρισης, μετά, όμως, το «ταρακούνημα» που προκάλεσε με την ηχηρή δημόσια παρέμβασή της η Βουλευτής Ε. Λιακούλη.

Ήδη, η κοινή γνώμη πληροφορήθηκε ότι έλαβε χώρα αναστολή του πλειστηριασμού, ωστόσο, παραμένει το πλέον κρίσιμο ζήτημα, αυτό, δηλαδή, της επιτακτικής ανάγκης εκτέλεσης εργασιών συντήρησης και αναστήλωσης, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος ολικής κατάρρευσης του μνημείου, υπαρκτός σε κάθε περίπτωση με δεδομένη την επικινδυνότητα των κτιριακών κατασκευών, αφού ήδη έχει καταρρεύσει τμήμα της στέγης στο κεντρικό κτίριο, καθώς και σε ένα από τα βοηθητικά κτίσματα.

Πρόσφατα, ο Νίκος Βατόπουλος, με άρθρο του στην Καθημερινή, ανέδειξε το θέμα της εμβληματικής για τη Λάρισα αξίας του Πύργου, αλλά και της κακής κατάστασης, στην οποία βρίσκεται, ενώ πρότεινε την αγορά του από το Δήμο Λαρισαίων, ο οποίος  δεν διαθέτει το ποσό που απαιτείται, όπως  ήδη είχε ξεκαθαρισθεί από το Δήμαρχο Απ. Καλογιάννη. (βλ. εδώ).

Το άμεσα ζητούμενο, όμως, στην περίπτωση του Πύργου είναι η κατεπείγουσα ανάγκη, να μην αλλοιωθούν τα υπάρχοντα αρχιτεκτονικά, κτιριολογικά και αισθητικά στοιχεία του μνημείου, το οποίο αξίζεινα  υπενθυμίσουμε ότι κατά το σκεπτικό της απόφασης χαρακτηρισμού, μαζί με τα βοηθητικά κτίσματα και τον περιβάλλοντα χώρο, παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό και μορφολογικό ενδιαφέρον, αποτελεί αξιόλογο και αντιπροσωπευτικό δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ου αιώνα στον κάμπο της Θεσσαλίας και παρέχει μαρτυρία για τις συνθήκες ζωής και εργασίας ορισμένου χρόνου, καθώς και για τις συνθήκες ζωής και εργασίας ορισμένου μέρους του πληθυσμού, στοιχεία, δηλαδή, τα οποία μεταξύ άλλων συνθέτουν ξεχωριστά και στο σύνολό τους την έννοια του έργου τέχνης και του ιστορικού διατηρητέου μνημείου.

Επειδή, ακριβώς, πρόκειται για διατηρητέο μνημείο – έργο τέχνης μεταγενέστερο του 1830, η Πολιτεία έχει συγκεκριμένη συνταγματική υποχρέωση προστασίας του, περιεχόμενο της οποίας αποτελεί η διατήρηση και η αποτροπή της καταστροφής, της αλλοίωσης και γενικά κάθε άμεσης ή έμμεσης βλάβης του. Μια υποχρέωση, βέβαια, που δεν είναι γράμμα κενό, αλλά επιβάλλει με νόμο στη Διοίκηση τη λήψη κάθε πρόσφορου μέτρου για την προστασία των νεώτερων μνημείων και αρχιτεκτονικών συνόλων.

Όταν, μάλιστα, πρόκειται για επείγουσες εργασίες συντήρησης και στερέωσης, όπως στην περίπτωση του Πύργου Χαροκόπου, η Πολιτεία πρέπει να τις διενεργήσει με μελέτη και μέριμνα της αρμόδιας υπηρεσίας της και χωρίς υπαίτια καθυστέρηση, εφόσον οι υπόχρεοι αδρανούν χαρακτηριστικά, διατηρώντας, ασφαλώς, τη δυνατότητα να καταλογίζει σε αυτούς τη σχετική δαπάνη κατά τις σχετικές περί εισπράξεως δημοσίων εσόδων διατάξεις.

Επομένως, πρέπει ο Δήμος Λαρισαίων, επικαλούμενος την αναμφισβήτητη κατεπείγουσα – επιτακτική ανάγκη εκτέλεσης εργασιών προστασίας του Πύργου να ζητήσει με το θεσμικό του βάρος από την αρμόδια, καθ΄ ύλην και κατά τόπον, υπηρεσία προστασίας νεώτερων μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού την άμεση λήψη κάθε δυνατού και πρόσφορου μέτρου, ώστε η Πολιτεία να τεθεί προ των ευθυνών της, με δεδομένη την αδράνεια των ιδιοκτητών του μνημείου.

Δημήτρης Κατσαρός, Δικηγόρος, Πρώην Πρόεδρος Δικηγορικού Συλλόγου Λάρισας