Αποτίμηση της Επιστημονικής Διημερίδας με τίτλο «Μ. Καραγάτσης: Προσεγγίσεις στον συγγραφέα και τον άνθρωπο»

Το διήμερο 27 και 28 Μαΐου 2023 έλαβε χώρα η Επιστημονική Διημερίδα με τίτλο «Μ. Καραγάτσης: Προσεγγίσεις στον συγγραφέα και τον άνθρωπο» στη Λάρισα και τη Ραψάνη. Διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του Δήμου Τεμπών σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, τον Μορφωτικό Σύλλογο Ραψάνης, τη Δημόσια Βιβλιοθήκη Λάρισας «Κωνσταντίνος Κούμας», τον Σύνδεσμο Φιλολόγων Ν. Λάρισας και τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Ραψάνης.

Οι λογοτεχνικές συναντήσεις για τον Μ. Καραγάτση ξεκίνησαν για πρώτη φορά με την Ημερίδα του 2004 στη Ραψάνη και συνεχίστηκαν με τα τέσσερα Συνέδρια που ακολούθησαν το 2007, 2010, 2014 και 2018 με πρωτοβουλία των φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Περιφέρεια Θεσσαλίας, Δήμο Τεμπών), του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, του Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Λάρισας και του Μορφωτικού Συλλόγου Ραψάνης.

Το Σαββάτο 27 Μαΐου το απόγευμα στο κατάμεστο Αμφιθέατρο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης ξεκίνησαν οι εργασίες της Διημερίδας με τον χαιρετισμό της Προέδρου του Μορφωτικού Συλλόγου Ραψάνης, κ. Καλλιόπης Γαζέτα και του Δημάρχου Τεμπών κ. Γεωργίου Μανώλη και με την παρουσία του Αντιπεριφερειάρχη ΠΕ Λάρισας, κ. Βασιλείου Πινακά, του Αντιδημάρχου Πολεοδομίας Λάρισας κ. Νικολάου Καλτσά, του Προέδρου της Κοινότητας Ραψάνης, κ. Δημητρίου Ζήλου, του υποψήφιου του Δήμου Τεμπών, κ. Νίκου Πουτσιάκα καθώς και πλήθους  ενδιαφερομένων που απόλαυσαν  τις κάτωθι εισηγήσεις των προσκεκλημένων ομιλητών.

Η Μαρίτα Παπαρούση, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Διδακτικής της Λογοτεχνίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας, στη ανακοίνωση με θέμα «Πατρογραφίες – Γράφοντας (για) τον πατέρα σε κείμενα των Μ. Καραγάτση, Ν. Παναγιωτόπουλου και Χ. Βλαβιανού» παρουσίασε κείμενα, στα οποία οι συγγραφείς ασχολούνται, μεταξύ άλλων, και με την ιστορία του πατέρα τους. Τα κείμενα αυτά επικεντρώνονται στη σχέση μεταξύ αυτοβιογραφίας και βιογραφίας στο πλαίσιο αφηγήσεων στις οποίες οι συγγραφείς γράφουν κυρίως για τις οικογένειές τους, ειδικότερα για τον πατέρα. Το σημείο εστίασης τίθεται στο πώς αυτοί οι συγγραφείς αναμειγνύουν το δικό τους πορτρέτο με τα πορτρέτα των πατέρων τους, εφαρμόζοντας διαφορετικούς μύθους και στρατηγικές και έχοντας παραβιάσει τους κανόνες του οικογενειακού απορρήτου και της ιδιωτικότητας.

Ο Δημήτρης Κόκορης, Καθηγητής Νεοελληνικής Γραμματείας, στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του ΑΠΘ, στην εισήγησή του με τίτλο «Θρησκευτικές-κοινωνικές ταυτότητες σε μυθοπλαστικές μορφές ιερωμένων: Παπαδιαμάντης, Καραγάτσης», προσέγγισε δύο κείμενα αφηγηματικού χαρακτήρα («Η επίσκεψις του αγίου Δεσπότη» του Αλ. Παπαδιαμάντη και το «10» του Μ. Καραγάτση), στα οποία έχουν ενσωματωθεί λογοτεχνικά πρόσωπα ιερωμένων, πρόσωπα που εμπεριέχουν στοιχεία θρησκευτικής ταυτότητας και οριοθετημένου κοινωνικού ρόλου. Τα δύο αφηγήματα εκπροσωπούν την πεζογραφική παραγωγή δεσποζουσών στην νεοελληνική γραμματεία λογοτεχνικών γενεών, αντανακλώντας θεματικές και τεχνοτροπικές ορίζουσες που η γενιά του 1880 και η γενιά του 1930 ανέπτυξαν, μέσα σε πνευματικές και κοινωνικές συνθήκες, οι οποίες διαμόρφωσαν την ταυτότητα των θρησκευτικών λειτουργών και τη λογοτεχνική της αποτύπωση και αξιοποίηση.

Η Μαίρη Μικέ, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ, εστίασε στις «Απόκοσμες μορφές σε διηγήματα του Μ. Καραγάτση». Ο κόσμος των διηγημάτων του καθώς συμπληρώνει, διευρύνει, απηχεί ή και φωτίζει με διαφορετικό φως την μυθιστορηματική ποιητική, προβάλλει και τοπία στα οποία τα πρόσωπα αποζητούν τη συντροφικότητα της συνανθρώπινης ανάσας, την εξιλέωση και τον καθαρμό από όσα τυραννούν τις ψυχές τους. Στην ομιλία φωτίστηκε ο κόσμος των απόκληρων, των απροσάρμοστων, των περιθωριακών και των μοναχικών.

Ο Σπύρος Κιοσσές, Aναπληρωτής Καθηγητής της Θεωρίας της Λογοτεχνίας και της Δημιουργικής Γραφής στο Τμήμα Γλωσσικών & Διαπολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στην εισήγησή του με τίτλο «”Η εξωμολόγησις ενός συγγραφέα”: Ο Καραγάτσης περί (δημιουργικής) γραφής», αναφέρθηκε σε απόψεις που έχει διατυπώσει ο Καραγάτσης σχετικά με τη διαδικασία συγγραφής ενός μυθιστορήματος: την εύρεση του θέματος, τη μορφοποίηση του κειμένου και την τελική «εκτέλεση», παρουσιάζοντας ποικίλες όψεις της αφηγηματικής σύνθεσης, όπως οι χαρακτήρες, η πλοκή, το ύφος, το σκηνικό κ.ά., ζητήματα τα οποία συνεχίζουν να απασχολούν τη σύγχρονη αφηγηματολογία και τη δημιουργική γραφή.

Ο Τάσος Μάτος, Σύμβουλος εκπαίδευσης ΠΕ02, και η Ράνια Βερέμη, Φιλόλογος του 1ου Πειραματικού Γενικού Λυκείου Λάρισας, στο πλαίσιο της διδασκαλίας ενός εκτενούς λογοτεχνικού κειμένου σύμφωνα με τα Νέα Προγράμματα σπουδών για το Λύκειο, παρουσίασαν το σχεδιασμό και τα αποτελέσματα μιας διδακτικής προσέγγισης, που εφαρμόστηκε πιλοτικά στη Β΄ Τάξη του 1ου Πειραματικού ΓΕΛ. Τίτλος της εισήγησης «Το Μπουρίνι του Μ. Καραγάτση στο Λύκειο: αναγνωστική απόλαυση και δημιουργικές δραστηριότητες».

Τέλος η Σοφία Χρηστάκη, Φιλόλογος και Συντονίστρια της Λέσχης Ανάγνωσης της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λάρισας «Κωνσταντίνος Κούμας», παρουσίασε τον τρόπο πρόσληψης της «Μεγάλης Χίμαιρας» του Μ. Καραγάτση από την Λέσχη, η οποία δημιουργήθηκε πριν 5 χρόνια από μέλη του Εφορευτικού συμβουλίου της βιβλιοθήκης. Εστίασε λοιπόν στο γόνιμο διάλογο που διεξήχθη ανάμεσα στα μέλη, τα οποία επικεντρώθηκαν στο στοιχείο του έρωτα μέχρι θανάτου, ένα δίπολο που δημιούργησε ένα ατμοσφαιρικό ψυχογράφημα με κέντρο μια γυναικεία μορφή, αποτυπώνοντας αρχετυπικά την ψυχή της, καθώς και τις κοινωνικές αγκυλώσεις της εποχής. Η επιλογή του συγγραφέα έγινε με κριτήριο την μυθοπλαστική του μαεστρία και την οικειότητα που μας δημιουργούν οι μνήμες του τόπου μας στο έργο του γενικότερα.  Γιατί τελικά ο τόπος λειτουργεί ως γονιμοποιό στοιχείο, όχι μόνο για τον συγγραφέα αλλά και για τον αναγνώστη, με αποτέλεσμα η πρόσληψη του έργου να είναι περισσότερο βιωματική.

Όπως επισήμανε το μέλος της Λέσχης, Βλαχοστέργιου Ευαγγελία, Φιλόλογος και Γραμματέας του Μορφωτικού Συλλόγου Ραψάνης, μέσα από τη «Μεγάλη Χίμαιρα» αποτυπώνεται η κοινωνία της Σύρου την περίοδο του Μεσοπολέμου, μια κοινωνία πολύ διαφορετική από τη δική μας κατά την ίδια χρονική περίοδο. Επιπλέον η «Μεγάλη Χίμαιρα» σήμερα με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας πρόκειται να γίνει ένας εξαιρετικός οδηγός γνωριμίας της κοινωνικής και οικονομικής ζωής της Σύρου κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, παρακολουθώντας την Μαρίνα να κινείται στον τόπο που διαδραματίζονται τα γεγονότα, μέσα από έναν λογοτεχνικό περίπατο, ιδιαίτερα αποκαλυπτικό.

Η Διημερίδα ολοκληρώθηκε την Κυριακή 28 Μαΐου, στη Ραψάνη με τον Λογοτεχνικό Περίπατο, στα μέρη που καθόρισαν τη συγγραφική πορεία και το ψευδώνυμο του Μ. Καραγάτση, καθώς και την Ξενάγηση στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Ραψάνης από την Βιβλιοθηκονόμο κ. Χάιδω Πανταζή. Ακολούθησε η Διαβούλευση των φορέων στο Κατάστημα της Κοινότητας με την συμμετοχή του Δημάρχου Τεμπών, κ. Γ. Μανώλη, του Προέδρου της Κοινότητας, κ. Δημ. Ζήλου, της Καθηγήτριας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Μαρίτας Παπαρούση, των κ.κ. Καλ. Γαζέτα και Ευ. Βλαχοστέργιου, Προέδρου και Γραμματέα αντίστοιχα του Μορφωτικού Συλλόγου Ραψάνης, της Προέδρου του Εφορευτικού Συμβουλίου της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λάρισας “Κωνσταντίνος Κούμας” κ. Ιουλίας Κανδήλα, της Συντονίστριας της Λέσχης Ανάγνωσης της Δημ. Βιβλιοθήκης Λάρισας “Κ. Κούμας” κ. Σοφίας Χρηστάκη, της Προέδρου του Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Λάρισας κ. Ράνιας Βερέμη, της κ. Χ. Πανταζή, Υπεύθυνης της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ραψάνης, των κ.κ. Κατ. Γιαννούκα και Αλεξ. Βελετάνη, Προέδρου και Ταμία αντίστοιχα του Συλλόγου Γυναικών Ραψάνης, των κ.κ. Έρσης Ρουμελιώτη και Αλεξ. Γεωργίου εκ μέρους του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας –  “Ξενώνας Ραψάνης” , του κ. Ν. Πουτσιάκα, των κ.κ. Κατ. Ντελημιχάλη και κ. Δημήτρη Γουγουλιά (από το Δίκτυο Δέλτα Πηνειού & Τεμπών), Ραψανιωτών, φίλων και επισκεπτών.

Σκοπός της Διαβούλευσης ήταν οι έως τώρα λογοτεχνικές συναντήσεις να εξελιχθούν σε θεσμό με σταθερό – περιοδικό χρονικό πλαίσιο. Κατατέθηκαν αρκετές προτάσεις, ιδέες και η εμπειρία πολλών εκ των συμμετεχόντων από ανάλογες δράσεις έως τώρα και μέσα από έναν ιδιαίτερα εποικοδομητικό διάλογο προέκυψαν τέσσερα εξόχως ενθαρρυντικά συμπεράσματα.

Καταρχάς, υπήρξε απόλυτη ταύτιση απόψεων, πλήρης αποδοχή και έκφραση της βούλησης όλων να συνεχιστεί η διοργάνωση των “Καραγατσείων” ως σταθερού θεσμού σε Λάρισα και Ραψάνη. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι σε πρότερη τηλεφωνική επικοινωνία με τον πρώην Δήμαρχο Τεμπών, κ. Κων/νο Κολλάτο, που έλειπε από τη Διαβούλευση για σοβαρούς προσωπικούς λόγους, μας εξέφρασε και ο ίδιος τη στήριξή του για την σταθερή διοργάνωση των Συνεδρίων.

Προτάθηκε και ορίστηκε να διοργανώνονται τα Καραγάτσεια κάθε 3 χρόνια. Η τριετία θεωρήθηκε ως ένα καλό και αναγκαίο χρονικό διάστημα για να πετύχει ένας τέτοιος θεσμός.

Κρίθηκε από όλους ότι η καλή συνεργασία και συνεννόηση μεταξύ των διάφορων φορέων και προσώπων έχει κομβική σημασία για την επιτυχία του θεσμού. Καθένας από το δικό του μετερίζι και με καλή διάθεση θα συμβάλλει με τον καλύτερο τρόπο στην ομαδική προσπάθεια.

Τέλος, κατατέθηκαν ιδέες για τη διοργάνωση παράλληλων δράσεων και εκδηλώσεων, ώστε να διευρυνθεί και να εμπλουτιστεί το κεντρικό θέμα του θεσμού. Για παράδειγμα στη Ραψάνη θα μπορούσαν να  υπάρξουν ποικίλες δραστηριότητες, όπως επισκέψεις σε οινοποιεία, καλλιτεχνικές εκθέσεις, μουσικές εκδηλώσεις, ξεναγήσεις, λογοτεχνικοί περίπατοι, βραδιές ανάγνωσης, δράσεις για τα παιδιά, δράσεις γνωριμίας με την τοπική κοινότητα, κλπ.

Ελπίζουμε αυτό το διήμερο να άφησε σε όλους τις καλύτερες εντυπώσεις και να αποτελέσει έμπνευση για τη συνέχιση των κοινών μας δράσεων με θέληση, μεράκι, στοχοπροσήλωση και αποφασιστικότητα, ώστε να γίνουν πραγματικότητα οι ιδέες και τα σχέδια όλων για την επιτυχή συνέχιση των “Καραγατσείων”.