Φωτογραφία ντοκουμέντο από τη Λάρισα του 19ου αιώνα – Πώς κτίστηκε το κτήριο της Εθνικής Τράπεζας

Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου / nikapap@hotmail.com / Φωτοθήκη Λάρισας

Το 1903 κυκλοφόρησε στις Ηνωμένες Πολιτείες ένα πολύτομο έργο με τον τίτλο: The BURTON HOLMES Lectures και τον υπότιτλο: With Illustrations from Photographs By the Author. Complete in Ten Volumes. Ο τρίτος στη σειρά των δέκα τόμων αναφέρεται στην Ελλάδα, την οποία επισκέφθηκε ο συγγραφέας Burton Holmes μαζί με τη γυναίκα του και ένα άλλο φιλικό τους ζευγάρι, με την ευκαιρία των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 1896.

Κατά την παραμονή τους στη χώρα μας δεν αρκέσθηκαν μόνο να παρακολουθήσουν τις αθλητικές εκδηλώσεις των Αγώνων, αλλά επιδόθηκαν και σε ταξίδια στην ελληνική ενδοχώρα. Το τρίτο κεφάλαιο του τόμου αυτού έχει τον τίτλο The Wonders of Thessaly και σ’ αυτό περιγράφεται το ταξίδι τους στη Θεσσαλία. Αρχίζει από τον Βόλο όπου έφθασαν με πλοίο, συνεχίζεται σιδηροδρομικώς προς τη Λάρισα, παρακάμπτεται προς τα Τέμπη και καταλήγει στα Μετέωρα με άμαξες. Το κείμενο για τη Θεσσαλία περιέχει εκατό περίπου φωτογραφίες, οι οποίες παρουσιάζουν ενδιαφέρον, γιατί γνωρίζουμε ότι φωτογραφικές απόψεις της Θεσσαλίας από τα τέλη του 19ου αιώνα υπάρχουν σήμερα ελάχιστες.

Η σημερινή φωτογραφία αποτυπώνει την αναχώρησή τους από το ξενοδοχείο «Στέμμα» όπου είχαν καταλύσει, συνοδευόμενοι από δύο έφιππους αστυνομικούς. Αριστερά διακρίνεται η βορειοδυτική γωνία από το «Θέμιδος Μέλαθρον», δηλαδή το Δικαστικό Μέγαρο της Λάρισας, το οποίο στεγαζόταν στο πρώην τουρκικό Διοικητήριο, το οποίο, ως γνωστόν, βρισκόταν στη βορειοδυτική γωνία της σημερινής Κεντρικής πλατείας.

Στη συνέχεια υπάρχει διώροφο παλιό τουρκικό κτίσμα με σαχνισί, και πίσω του ένα τρουλωτό κτίσμα. Ψηλός τοίχος κυκλώνει, όπως φαίνεται, τα δύο κτίσματα. Στη θέση αυτή βρισκόταν επί τουρκοκρατίας ο τεκές του Κουρά Εφέντη [1].Ο τεκές αυτός διατηρήθηκε και μετά την απελευθέρωση της Λάρισας από τους Τούρκους το 1881. Όσο όμως οι τελευταίοι αραίωναν, τα τεμένη εγκαταλείπονταν και έμεναν κλειστά. Τελικά ο τεκές αυτός το 1898 αγοράστηκε από την Εθνική Τράπεζα. Το σχετικό συμβόλαιο αναφέρει: «..ενεφανίσθησαν αφ’ ενός ο Χασάν εφέντης Χατζή Μέτου, κάτοικος Λαρίσης, πνευματικός αρχηγός (Μουφτής) Λαρίσσης και Πρόεδρος της ενταύθα Οθωμανικής Κοινοτικής Βακουφικής Επιτροπής, παριστάνων ώδε υπό την ιδιότητά του ταύτην, δυνάμει του Νόμου, την άνω εν Λαρίσση επί των Βακουφίων Επιτροπήν, αφ’ ετέρου ο κ. Γεώργιος Α. Δεσίπρης [2], κάτοικος Λαρίσσης, διευθυντής του ενταύθα υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, εδρευούσης εν Αθήναις και εκπροσωπουμένης υπό του διοικητού αυτής κ. Στεφάνου Στρέϊτ, κατοίκου Αθηνών, ενεργών ώδε ως πληρεξούσιος της Εθνικής ταύτης Τραπέζης, δυνάμει του από εικοστής ογδόης Νοεμβρίου του έτους 1898 και υπ’ αριθμ. 190.033 πληρεξουσίου εγγράφου του Συμβολαιογράφου Αθηνών Ηλία Γλυκοφρύδου…». Η Τράπεζα κατεδάφισε όλα τα κτίσματα για να ανεγείρει στη θέση αυτή το νέο της κτίριο. Η εφημερίδα «Μικρά» της Λάρισας σε δημοσίευμά της στις 23 Οκτωβρίου 1905 αναφέρει ότι ο μηχανικός των Αθηνών Μπαλάνος εκπόνησε τη μελέτη του έργου κατασκευής του νέου κτιρίου της Εθνικής Τράπεζας στη Λάρισα. Η ίδια εφημερίδα δύο περίπου χρόνια αργότερα (17 Ιουνίου 1907) γράφει ότι το κτίριο εγκαινιάσθηκε τον Ιούνιο του 1907 και συμπληρώνει: «Από της παρελθούσης εβδομάδος το ενταύθα Υποκατάστημα της Εθνικής Τραπέζης εγκατεστάθη εις το όπισθεν των πυρποληθέντων Δικαστηρίων λαμπρόν μέγαρον, το οποίον ιδίαις δαπάναις η Τράπεζα ωκοδόμησεν».

Στο βάθος της φωτογραφίας διακρίνεται ένα άλλο διώροφο κτίσμα το οποίο ήταν η κατοικία του δικηγόρου Γεωργίου Τέτση. Το όνομά του το συναντά κανείς τακτικά στην τοπική ζωή της Λάρισας άλλοτε ως δημοτικό σύμβουλο, άλλοτε πάλι ως πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Λαρίσης. Γύρω στα 1884 ο Γεώργιος Τέτσης αγόρασε την κατοικία αυτή από αποχωρούντα Τούρκο μπέη, για να στεγάσει την πολυμελή οικογένειά του. Η κατοικία αυτή βρισκόταν απέναντι από το σημερινό κτίριο της Τράπεζας Ελλάδος. Ακριβώς στη θέση αυτή σήμερα υπάρχει το ελεύθερο οικόπεδο που χρησιμοποιείται ως χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων. Αργότερα η κατοικία Τέτση χρησιμοποιήθηκε για να στεγάσει προσωρινά το Α’ Γυμνάσιο Λαρίσης. Από την οικογένειά του γνωστές έμειναν στην ιστορία της πόλης δύο κόρες του, η Αγγελική, η οποία εργάσθηκε ως δασκάλα οικοκυρικών στο Αρσάκειο της Λάρισας και η Ελένη, η γνωστή επαναστάτρια (La Rebelle), η οποία παντρεύτηκε τον γαιοκτήμονα Κωνσταντίνο Καρακίτη.

Ο δρόμος όπου βρίσκονται οι άμαξες είναι η Αλεξάνδρας (σημερινή Κύπρου) και ο κόσμος που παρακολουθεί με περιέργεια την αναχώρηση των ξένων βρίσκεται στο πεζοδρόμιο μπροστά από το ξενοδοχείο «Στέμμα».

—————————————-

[1]. Τεκέδες ήταν κάτι αντίστοιχο με τα χριστιανικά μοναστήρια, τα οποία φιλοξενούσαν τους δερβίσηδες, δηλαδή τους γνωστούς μουσουλμάνους στροβιλιζόμενους ασκητές. Παπαγιαννόπουλος Ιωάννης, Επαρχία Λαρίσης, Θεσσαλικά Χρονικά, έκτακτος έκδοσις επ’ ευκαιρία της πεντηκονταετηρίδος (1881-1931) από της απελευθερώσεως της Θεσσαλίας. Πανηγυρικός τόμος της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρείας Θεσσαλών, Αθήναι (1935) σ. 282.

[2]. Ο Γεώργιος Δεσύπρης ήταν μια πολυσχιδής προσωπικότητα που δραστηριοποιήθηκε σε πολλούς τομείς της κοινωνικής ζωής της Λάρισας (Πρόεδρος του αδελφάτου του Δημοτικού Νοσοκομείου, μέλος του Μουσικού Γυμναστικού Συλλόγου, μέλος οργανωτικής επιτροπής Ιππικών Αγώνων, κλπ). Έμεινε στη Λάρισα μέχρι τον θάνατό του το 1912. Μία από τις κόρες του, η Μαρία Δεσύπρη (1892-1976) τελείωσε το 1909 το Αρσάκειο της Λάρισας και το 1923 παντρεύτηκε τον Αλέξανδρο Σβώλο, καθηγητή πανεπιστημίου και πολιτικό. Η ίδια εξελέγη μεταπολεμικά δύο φορές βουλευτής με την ΕΔΑ, το 1958 και το 1961. Από τον καιρό που ήταν ακόμη νέα και ζούσε στη Λάρισα, πρωτοστατούσε στο τοπικό φεμινιστικό κίνημα μαζί με άλλες πρωτοπόρες γυναίκες της πόλης.