14 παράγοντες που αλλάζουν την πορεία της Αλτσχάιμερ

Κάθε τρία δευτερόλεπτα έχουμε μία νέα διάγνωση με άνοια, όταν το 2012 μετρούσαμε έναν νέο ασθενή ανά 68 δευτερόλεπτα.

Στη χώρα μας, περίπου 213.000 άνθρωποι πάσχουν από άνοια, σύμφωνα με τους διεθνείς υπολογισμούς, και από αυτούς, οι 160.000 από νόσο Αλτσχάιμερ.

Σύμφωνα με δικές μας επιδημιολογικές μελέτες αυτός ο αριθμός είναι μικρότερος, υπολογίζουμε 160.000, και αυτό οφείλεται στην δυνατή Ελληνική οικογένεια, στο μικρότερο ποσοστό του αλληλόμορφου γονιδίου ε4 της Απολιποπρωτεΐνης Ε, καθώς και στην κατανάλωση ελαιόλαδου.

Στην Ευρώπη, οι πάσχοντες από άνοια υπολογίζονται στα 9 εκατομμύρια πληθυσμού, όμως με την ανοδική πορεία που έχει πάρει η νόσος, το 2050 εκτιμάται ότι ο αριθμός αυτός, θα διπλασιαστεί.

Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι πάσχουν από άνοια 7 εκατομμύρια άνθρωποι, με προοπτική να φτάσουν τα 18 εκατομμύρια τα επόμενα χρόνια.

Ένας στους 9 ανθρώπους άνω των 65 ετών προσβάλλεται από άνοια, όταν λίγα χρόνια μόλις πριν υπολογίζαμε ότι άνω των 65 ετών πάσχει από άνοια ο ένας στους 10.

Από το σύνολο των ασθενών με άνοια, το 40-60% αφορά ασθενείς με Αλτσχάιμερ, ενώ το υπόλοιπο αφορά ασθενείς με συννοσηρότητες, δηλαδή Αλτσχάιμερ και άλλου τύπου άνοιες, όπως με σωμάτια Λούι, αγγειακή άνοια (απόφραξη μικρών ή μεγάλων αγγείων), μετωποκροταφική άνοια,  κλπ.

Πρέπει να δυναμώσουμε το νου και την ψυχή μας, ώστε να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τα ψυχοπιεστικά φαινόμενα στη ζωή

H καθηγήτρια Νευρολογίας ΑΠΘ Μάγδα Τσολάκη

Στα παραπάνω επιδημιολογικά δεδομένα αναφέρθηκε η πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών, ομ. καθηγήτρια Νευρολογίας του ΑΠΘ Μάγδα Τσολάκη μιλώντας στο in.gr για τη νόσο.

Όπως εξήγησε η κ. Τσολάκη, η άνοια εμφανίζεται γύρω στα 70-75 έτη ή και αργότερα, όσο μεγαλώνει η ηλικία. Μπορεί να πρόκειται για νόσο της μεγάλης ηλικίας  – όπως και η νόσος Πάρκινσον – αν και δεν λείπουν οι περιπτώσεις που εμφανίζεται και πολύ νωρίτερα. Το θετικό πλέον, είναι ότι γνωρίζουμε 14 τροποποιήσημους παράγοντες με τους οποίους μπορούμε να προλάβουμε ή έστω να καθυστερήσουμε σημαντικά την άνοια.

Συμπτώματα

«Τα πρώτα συμπτώματα είναι  κυρίως η διαταραχή της μνήμης, όχι όμως αυτής που έχουμε όλοι στην καθημερινή μας ζωή. Στην περίπτωση της άνοιας, έχει να κάνει με τη λειτουργικότητα», επισημαίνει η καθηγήτρια, δίνοντας ως παράδειγμα την περίπτωση που κάποιος φεύγει για το αυτοκίνητο, ώστε να πάει στη δουλειά ή τα παιδιά του, χωρίς τα κλειδιά, και το διαπιστώνει όταν φτάνει να ανοίξει το αυτοκίνητο, γεγονός που επηρεάζει τη λειτουργικότητα. Οι υπόλοιποι, αν ξεχάσουν, στη διαδρομή ήδη καταλαβαίνουν ότι κάτι λείπει και επιστρέφουν για να πάρουν τα κλειδιά.

«Ή ένα άλλο παράδειγμα, είναι το σημείο που «κρύβουν» τα χρήματα της σύνταξης – με έναν παρανοϊκό τρόπο σκέψης «για να μην τους τα κλέψουν» – οπότε αποφασίζουν να τα κρύψουν κάπου αλλού από το σύνηθες μέρος και τελικά ξεχνούν πού τα έβαλαν. Ένας ηλικιωμένος χωρίς άνοια έχει συγκεκριμένο χώρο που τα βάζει και μπορεί να τα βρει», σημείωσε η κ. Τσολάκη.

Τρίτο παράδειγμα, είναι η διαταραχή του λόγου, όπου ξεχνούν να βρουν τις σωστές λέξεις και εξηγούν αυτό που θέλουν, περιφραστικά. Π.χ. αντί για δώσε μου το μολύβι, λένε δώσε μου αυτό που γράφει ή αντί για το κλειδί, δώσε μου αυτό που ξεκλειδώνει την πόρτα.

Επόμενο σύμπτωμα είναι η αλλαγή της διάθεσης. Εκεί που είναι χαρούμενος, εκεί αρχίζει να κλαίει. «Τον τελευταίο καιρό,  με τις εκστρατείες του συλλόγου, ενημερώσαμε τα παιδιά των ασθενών με άνοια, ότι δεν έγιναν ξαφνικά παράξενοι ή δύσκολοι. Είναι επειδή υπάρχει η ασθένεια. Και χρειάζονται πολλή αγάπη, επειδή δεν μπορούν να εκφραστούν όπως παλιά», αναφέρει η κ. Τσολάκη.

Το επόμενο θέμα, είναι τα προβλήματα προσανατολισμού, όπου οι ασθενείς χάνουν την ικανότητά τους να γυρίσουν σπίτι τους. «Με τον σύλλογο, φροντίσαμε να φορέσουμε στους ασθενείς αυτούς ένα βραχιολάκι, που περιέχει το τηλέφωνο των παιδιών τους σε ένα χαρτί, ώστε όποιος τους βρει να μπορέσει να βοηθήσει την οικογένεια και τον ασθενή να βρεθούν ξανά» σημείωσε η καθηγήτρια.

Άλλο χαρακτηριστικό, είναι ότι χάνουν την ικανότητα κρίσης τους και τον σκοπό, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι που τους συμβουλεύονταν να έβρισκαν από αυτούς 2 και 3 λύσεις, αλλά τώρα, όντας ασθενείς, δεν έχουν κάτι να τους συμβουλέψουν.

«Τα συμπτώματα αυτά, είναι αυτό που συνήθως λέμε «χτυπάει το καμπανάκι», για να πάμε τον άνθρωπό μας σε κέντρα ημέρας ή σε γιατρό της εμπιστοσύνης μας, για να δούμε τι συμβαίνει», επεσήμανε η κ. Τσολάκη.

Τροποποιήσιμοι παράγοντες

Όπως τόνισε η καθηγήτρια, πολύ πριν την έναρξη της άνοιας, υπάρχουν 14 παράγοντες στην καθημερινότητά μας που μπορούμε να προσέξουμε ή να αλλάξουμε, ώστε είτε να καθυστερήσουμε σημαντικά την έλευση της νόσου, είτε να την απομακρύνουμε, σε ποσοστό μέχρι και το 45%. Οι παράγοντες κινδύνου είναι:

1. Ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ). Οι ασθενείς με ΣΔ, που στη χώρα μας φτάνουν το ένα εκατομμύριο, πρέπει να παίρνουν τα φάρμακά τους και να κάνουν τακτικές επισκέψεις στον γιατρό για έλεγχο.
2. Η υπέρταση στη μέση ηλικία, χρειάζεται ρύθμιση, χωρίς να κάνουμε οικονομία στα φάρμακα ή στην επίσκεψη στον γιατρό.
3. Η παχυσαρκία προκαλεί μια κατάσταση συνεχούς φλεγμονής. Φτάνοντας στη μέση ηλικία, θα πρέπει να τρώμε λιγότερο και να διατηρούμαστε στα κιλά που πρέπει.
4. Η καθιστική ζωή, χωρίς καθόλου σωματική άσκηση προκαλεί πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο. Η άσκηση πρέπει να μπει στο καθημερινό μας πρόγραμμα, με λίγο περπάτημα και λίγα βάρη, ασκήσεις για τις αρθρώσεις που πονάνε ή «κολλάνε», για τη μέση κλπ.
5. Η χοληστερίνη LDL – το 7% των ανθρώπων των ανθρώπων που έχουν άνοια έχουν παθολογική LDL ,
6. Το κάπνισμα,
7. Η κατάθλιψη,
8. Η χαμηλή εκπαίδευση – στην Ελλάδα όλοι οι γονείς φροντίζουν για ένα υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης για τα παιδιά τους- και ίσως αυτός να είναι ένας ακόμη λόγος για τα χαμηλά επίπεδα άνοιας στη χώρα μας.
9. Η κοινωνική απομόνωση, (στην Ελλάδα συνήθως δεν είμαστε μόνοι, όταν μεγαλώνουμε, γιατί υπάρχει η οικογένεια, άρα και η κοινωνική συναναστροφή).
10. Οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, προσέχουμε να μην χτυπάμε το κεφάλι μας.
11. Η απώλεια ακοής,
12. Η απώλεια όρασης,
13. Η μόλυνση του αέρα από διοξείδιο του θείου, μονοξείδιο του άνθρακα, όζον και μικροσωματίδια 2,5 και 10 μικρομέτρων
14. Η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ. Μέχρι ένα ποτήρι κρασί την ημέρα οι γυναίκες ή μέχρι δύο οι άνδρες, ίσως βοηθούν την καλή λειτουργία της καρδιάς και των αγγεία. Από 3 ποτήρια και πάνω την ημέρα, οδηγούμαστε στην άνοια.

Παράγοντες που προφυλάσσουν

Υπάρχουν επίσης και κάποιοι προφυλακτικοί παράγοντες, στους οποίους περιλαμβάνονται η σωστή διατροφή, η νοητική και σωματική δραστηριότητα καθώς και η κοινωνική δραστηριότητα. «Χρειαζόμαστε καλούς φίλους και παρέα, να μιλάμε. Γιατί ό,τι αφήνουμε, μας αφήνει», τόνισε η κ. Τσολάκη.

Η διάγνωση

Για να τεθεί η διάγνωση, οι ασθενείς επισκεπτόμενοι τον γιατρό, θα δώσουν ένα σύντομο ιστορικό, κοινωνικό, ώστε ο γιατρός να γνωρίσει τον ασθενή, αλλά και το ιστορικό για τα νοσήματα από τα οποία πάσχει, τα φάρμακα που παίρνει, τον χρόνο και το λόγο που άρχισαν τα συμπτώματα.

«Σύμφωνα με μια εργασία του 2011», εξήγησε η κ. Τσολάκη, «στο 88% ασθενών με άνοια, η έναρξη των συμπτωμάτων έγινε μετά από ένα μεγάλο ψυχοπιεστικό γεγονός, όπως ένας θάνατος ή μια αρρώστια, παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε κατάρρευση μέσα σε μια νύχτα.

Για το λόγο αυτό πρέπει να δυναμώσουμε το νου και την ψυχή μας, ώστε να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τα ψυχοπιεστικά φαινόμενα στη ζωή».

Στη συνέχεια, με την βοήθεια ψυχολόγου και με ειδικά τεστ, γίνονται οι νευροψυχολογικές εκτιμήσεις, οι οποίες μας δείχνουν πού είναι τα ελλείμματα στην μνήμη, στην κρίση, τον προσανατολισμό, τη σκέψη, την προσοχή, τη συγκέντρωση, την κοινωνική νόηση κ.ά..

Ακολουθεί ένα σύνολο εξετάσεων, ώστε να διαπιστωθεί αν αυτό που ζει ο ασθενής είναι πλήρως αναστρέψιμο, με έλεγχο του θυρεοειδή, των βιταμινών, της ομοκυστεΐνης που θα δείξει αν είναι αυξημένη, ή κάποια λοίμωξη που οδηγεί σε άνοια.

Στη συνέχεια μια μαγνητική τομογραφία μπορεί να δείξει αν υπάρχουν πολλαπλά εγκεφαλικά, αιμάτωμα, όγκος ή άλλες βλάβες που σχετίζονται με την άνοια.

Σε περίπτωση που υπάρχει διαγνωστικό θέμα  στην Ελλάδα γίνεται η εξέταση της οσφυονωτιαίας παρακέντησης, με την οποία λαμβάνεται εγκεφαλονωτιαίο υγρό, στο οποίο γίνεται  ο έλεγχος τεσσάρων πρωτεϊνών και μπορεί να μας δείξει αν ο ενδιαφερόμενος θα αναπτύξει άνοια τύπου Alzheimer μέσα στα επόμενα 20 χρόνια.

Υπάρχει και μια εξέταση στο αίμα, με παρόμοια αξιοπιστία. Όμως αν τα αποτελέσματα δεν συμφωνούν, τότε μπορεί να γίνει amyloid PET για την διερεύνηση αμυλοειδικών πλακών  που οδηγούν στην άνοια τύπου Alzheimer.

Κέντρα Ημέρας – Οικοτροφεία

Η κ. Τσολάκη υπογράμμισε ότι στη χώρα μας, έχουν δημιουργηθεί από το 1998, με πρωτοβουλία της Alzheimer Hellas, 30 κέντρα ημέρας και 8 οικοτροφεία σε ολόκληρη τη χώρα, που παρέχουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν.

«Τέτοιες δομές, που να παρέχουν υπηρεσίες σε ασθενείς με άνοια, δωρεάν, δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο».

Αυτές οι δομές προσφέρουν πραγματικά σημαντικές υπηρεσίες.

Σε μελέτη που βρίσκεται σε εξέλιξη, έχουμε συμπεριλάβει αρχικά 300 ασθενείς από τα Κέντρα Ημέρας. Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα, σε διάστημα τριών ετών, μόνο τρεις από τους 150 ασθενείς που παρακολουθούν το πρόγραμμα των κέντρων ημέρας εξελίχθηκαν σε άνοια  και χρειάζονται περιθάλποντα. Αντίθετα, στην άλλη ομάδα 150 ασθενών, που δεν παρακολούθησαν το πρόγραμμα των κέντρων ημέρας, χρειάστηκαν τελικά, περθάλποντα, οι 18 ασθενείς», επεσήμανε η κ. Τσολάκη, λέγοντας πως οι ανάγκες διαρκώς μεγαλώνουν, δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν όλοι οι ασθενείς  και χρειάζεται επειγόντως τώρα ένα νέο κέντρο ημέρας στη Δυτική Θεσσαλονίκη.

Στην Αθήνα υπάρχουν 9 Κέντρα Ημέρας, ενώ με πρωτοβουλία της Ομοσπονδίας, έχουν δημιουργηθεί επίσης, τέσσερα οικοτροφεία τελικού σταδίου στην Κέρκυρα, τη Ρόδο, τα Μέγαρα και τη Θεσσαλονίκη, και τέσσερα οικοτροφεία για τα μεσαία στάδια, ενώ προβλέπεται να γίνουν κι άλλα στο άμεσο μέλλον.