Ποια ήταν η «Εταιρεία Ύδρευσης και Ηλεκτροφωτισμού Λαρίσης» που φώτισε και έδωσε νερό στη Λάρισα

Η ιστορία και η σημερινή παρουσία της ΔΕΥΑΛ στην υπηρεσία των τομέων της ύδρευσης, αποχέτευσης και του περιβάλλοντος στην πόλη της Λάρισας στηρίζεται σε μια μακρόχρονη διαδρομή, η οποία ξεκινάει απ’ τις αρχές του περασμένου αιώνα έως σήμερα.

Πράγματι στη μακρόχρονη διαδρομή της η ΔΕΥΑΛ -και με την προηγούμενη μορφή της- προσέφερε υπηρεσίες υψηλής ποιότητας στους συμπολίτες μας, συμβάλλοντας στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής όλων μας. Άλλωστε, οι τομείς δραστηριότητας της ΔΕΥΑΛ αποτελούν τους σημαντικότερους δείκτες πολιτισμού μιας σύγχρονης και ανθρώπινης πόλης, τομείς οι οποίοι στον σύγχρονο κόσμο έχουν ενταχθεί στους κυριότερους συντελεστές ποιότητας, προόδου και ανάπτυξης των κοινωνιών.

Από την ίδρυσή της μέχρι και τις μέρες μας, οι Λαρισαίοι εμπιστεύτηκαν τη ΔΕΥΑΛ και η επιχείρηση μέχρι σήμερα ποτέ δεν τους διέψευσε. Δικαίωσε την παρουσία της και ανταποκρίθηκε στην αποστολή της, συγχρονίζοντας τους στόχους της με τις απαιτήσεις της κοινωνίας και τις εξελίξεις κάθε εποχής, παράγοντας ουσιαστικά πολιτισμό. Η Λάρισα, άλλωστε, έχει παράδοση από τους αρχαίους χρόνους στα θέματα ύδρευσης και αποχέτευσης, γεγονός που πιστοποιείται από τα ευρήματα αγωγών ύδρευσης της οδού Μανωλάκη ή η αποστραγγιστική τάφρος στις απολήξεις των τελευταίων θέσεων του Α’ Αρχαίου Θεάτρου.

94 χρόνια ΔΕΥΑΛ: Και προσφοράς υπηρεσιών στους τομείς ύδρευσης, αποχέτευσης, αλλά και τη γενικότερη περιβαλλοντική πολιτική στην πόλη μας και την περιοχή μας.

94 χρόνια ΔΕΥΑΛ: Και από τους φανούς οινοπνεύματος ή ασετιλίνης ο Δήμος Λαρισαίων έχει τη δυνατότητα σήμερα να αντικαθιστά τους 16.000 λαμπτήρες οδοφωτισμού με λαμπτήρες τεχνολογίας LED.

94 χρόνια ΔΕΥΑΛ: Και από τους σακάδες ή νερουλάδες του Πηνειού έχουμε σήμερα τη δυνατότητα ν’ ανοίγουμε τη βρύση του σπιτιού μας και να ρέει άφθονο, καθαρό και υγιεινό νερό, ποιοτικά άριστα ελεγμένο από τα εργαστήριά της, χημικό και μικροβιολογικό.

Εν συντομία θα αναφερθούμε στους βασικούς σταθμούς της ΔΕΥΑΛ και των «προγόνων» της.

Η ιστορική αφετηρία της επιχείρησης εντοπίζεται το 1930, οι ρίζες της, όμως, είναι πιο βαθιές και φθάνουν το 1909 και με χαρακτηριστικές «στάσεις» το 1924, το 1920, το 1974, απ’ τις οποίες και ο τίτλος του άρθρου αυτού (1924-2024), (1930-2024), (1974-2024).

1909: Το Δημοτικό Συμβούλιο (Δήμαρχος Αχ. Αστεριάδης) υπογράφει σύμβαση με τον όμιλο «Πηνειός» για κατασκευή έργων ύδρευσης και ηλεκτροφωτισμού και εκμετάλλευσής τους για 50 χρόνια. Ο «Πηνειός» δεν μπόρεσε να εφαρμόσει τις συμβατικές της υποχρεώσεις.

Με τη σύμφωνη γνώμη του Δήμου, ο «Πηνειός» πούλησε τα προνόμιά του στη γαλλική εταιρεία «Omnium Francais D’ Electecite».

1913-1914: Η OMNIUM αρχίζει τα έργα ηλεκτροφωτισμού (ηλεκτροφωτίστηκε το κέντρο της πόλης, δημόσια και ιδιωτικά κτίρια κ.ά.), αλλά διεκόπησαν λόγω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1914. Δεν ασχολήθηκε με την ύδρευση.

1918: Με τη λήξη του πολέμου η εταιρεία δε συνεχίζει τα έργα.

1924: Το Δημοτικό Συμβούλιο ομόφωνα (20-10-1924) αποφάσισε την έκπτωση της εταιρείας και διακοπή κάθε σχέσης μαζί της, επειδή δεν τηρεί τους όρους της σύμβασής της. Τον επόμενο χρόνο συγκροτείται η εταιρεία «Εταιρεία Ύδρευσης και Ηλεκτροφωτισμού Λαρίσης» (ΕΥΗΛ).

Η ΕΥΗΛ συμφώνησε με την OMNIUM για την εξαγορά της με 2.400.000 δρχ. και το οριστικό συμβόλαιο υπογράφηκε στις 5-6-1925.

Με νόμο (22-8-1925) παραχωρείται στην εταιρεία για 30 χρόνια το προνόμιο ύδρευσης και ηλεκτροφωτισμού και με συμμετοχή του Δήμου κατά 76% και μετόχους κατοίκους της πόλης που αγόρασαν μετοχές της εταιρείας.

Η ΕΥΗΛ κατόρθωσε να υπερνικήσει όλες τις δυσκολίες και η Λάρισα ηλεκτροφωτίστηκε. Σε πέντε χρόνια τετραπλασίασε την παραγωγή ρεύματος. Το 1926 183.500 KWh και το 1930 740.000 KWh.

1925-1927: Εξασφαλίζοντας η ΕΥΗΛ τον ηλεκτροφωτισμό, προχώρησε αμέσως στην ύδρευση.

Ο τότε δήμαρχος Μιχ. Σάπκας έφερε στο Δ.Σ. (21-12-1925) το θέμα της ΕΥΗΛ για την ύδρευση. Παρά τις σφοδρές αντιδράσεις (συμφέροντα μερίδας πολιτών, νερουλάδες ή σακάδες, συντεχνίες κ.ά.), τελικά στις 23-2-1926 η απόφαση του Δ.Σ. της πόλης άνοιξε τον δρόμο για την ύδρευση.

Στη Λάρισα των 24.000 κατοίκων τα έργα ξεκίνησαν (1927) δίκτυο και υδατόπυργος και τα οποία ολοκληρώθηκαν το 1930, κόστισαν δε 20.000.000 δρχ., ποσό τεράστιο για την εποχή, το οποίο κάλυψαν εξ ολοκλήρου οι κάτοικοι, χωρίς να βάλει δραχμή το κράτος.

1930: Μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα, εγκαινιάζονται, συνολικά, τα έργα της ύδρευσης.

Στα εγκαίνια παρευρέθηκε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, αφού είχε πάρει τόση έκταση η σύγχρονη ύδρευση μιας πόλης και πατώντας ένα κουμπί, ο Βενιζέλος, ξεχύθηκε νερό στα σπίτια και καταστήματα.

Οι Λαρισαίοι απόκτησαν τώρα νερό, αποστειρωμένο, υγιεινό από τα καλύτερα ποιοτικά και κυρίως άφθονο.

Αποτελούσαν πλέον εφιαλτική ανάμνηση το μαρτύριο της έλλειψης νερών και του τύφου.

Στις 7 Δεκεμβρίου 1930, ο τότε πρωθυπουργός της χώρας Ελευθέριος Βενιζέλος εγκαινίασε τον υδατόπυργο και το εσωτερικό δίκτυο ύδρευσης της Λάρισας.

Έγραφε τότε ο Τύπος: «…Παρουσία του κ. πρωθυπουργού, ευδοκίσαντος όπως παραστή και ιδία χέρι θέσει εν λειτουργία ταύτα…». Μετά τα εγκαίνια ο Ελ. Βενιζέλος δήλωσε: «Να γράψητε παρακαλώ εις τας εφημερίδας σας, ότι τα έργα υδρεύσεως και ηλεκτροφωτισμού της Λαρίσης, ετελέσθησαν διά μόνον των οικονομικών δυνάμεων του τόπου, επί τη βάσει ενός ιδιότυπου νόμου, την έκδοσιν του οποίου προκάλεσεν ο Δήμος Λαρίσης και να καλέσετε τους δημάρχους όλων των πόλεων της Ελλάδος, να λάβουν υπόδειγμα εις την εκτέλεσιν δημοτικών έργων, την Λάρισαν».

Από την ίδρυσή της, λοιπόν, η ΔΕΥΑΛ υπήρξε πρωτοπόρος ακόμη και στην έκδοση νόμων!!!

1940: Η ΕΥΗΛ συνέχισε την πορεία της σαν κοινωφελής τοπικός αυτοδιοικούμενος οργανισμός. Κατόρθωσε σε 10 χρόνια (1930-1940) να διπλασιάσει το νερό ανά κάτοικο. Η Λάρισα είχε την υψηλότερη ανά κάτοικο κατανάλωση στην επαρχιακή Ελλάδα στα δύο αυτά είδη.

Με τροποποίηση του καταστατικού της ΕΥΗΛ με τον Αναγκαστικό Νόμο της 10-8-1940 μετονομάστηκε σε «Οργανισμό Υδρεύσεως και Ηλεκτροφωτισμού Λαρίσης» ή «ΟΥΗΛ», χωρίς να μεταβληθεί η αντιπροσωπευτική διοίκησή του και να παραμείνει κοινωφελής αυτοδιοικούμενος οργανισμός.

Στη διάρκεια του πολέμου ο ΟΥΗΛ υπέστη σοβαρές ζημιές από βομβαρδισμούς και σεισμό σε υδρόμετρα και σε δίκτυα. Κατά τη γερμανο-ιταλική κατοχή ο οργανισμός έστρεψε τις προσπάθειές του σε τρεις κατευθύνσεις:

– Εξασφάλιση ρεύματος και νερού στους κατοίκους.

– Επιβίωση του προσωπικού και των οικογενειών τους.

– Συντήρηση μηχανημάτων και δικτύων.

Οι συνολικές ζημιές του ΟΥΗΛ στη διάρκεια του πολέμου υπολογίστηκαν σε 14 εκατ. δραχμές, ποσό τεράστιο τότε.

Μετά την απελευθέρωση, προχώρησε σε ανασυγκρότηση και μετά το 1946 άρχισε η κερδοφορία του.

1950-1960: Στη δεκαετία αυτή υπήρξε ραγδαία ανάπτυξη στην οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης και αυτήν την ανάπτυξη ακολούθησε και ο ΟΥΗΛ παρέχοντας νερό και ρεύμα σε αφθονία, επεκτείνοντας συνεχώς τα δίκτυά του.

Διέθετε εξειδικευμένο κατά κλάδους προσωπικό και διοικήσεις με ικανότητα και διορατικότητα.

Το 1960 η «νεαρή» τότε ΔΕΗ εξαγόρασε από τον ΟΥΗΛ το προνόμιό του για το ρεύμα έναντι 50.000.000 δρχ., τις μηχανολογικές του εγκαταστάσεις με το δίκτυο και απορρόφησε το προσωπικό του.

1973: Το προνόμιο του ΟΥΗΛ να υδροδοτεί τη Λάρισα είχε λήξει το 1956 και με διάφορα διατάγματα παρατάθηκε μέχρι τις 15-1-1974.

Στις 17-12-1973 το Δημοτικό Συμβούλιο αποφασίζεται να λειτουργήσει σαν «Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Λάρισας». Γεννήθηκε έτσι η ΔΕΥΛ. Ένα μεγάλο κεφάλαιο της ιστορίας ύδρευσης της Λάρισας έκλεισε με τη δημοτικοποίηση του ΟΥΗΛ και έσβησε ένας κοινωφελής οργανισμός δημιούργημα των Λαρισαίων.

Πενήντα χρόνια μετά την ίδρυσή του (1924-1974) και 44 χρόνια μετά τα εγκαίνια του υδατόπυργου και του εσωτερικού δικτύου (1930-1974) ο Δήμος αναλαμβάνει τη διαχείριση και ευθύνη διάθεσης καθαρό και φθηνό νερό. Τέλος, στις 25-1-1977 ως Δημοτικό Συμβούλιο ομόφωνα αποφάσισε την προσθήκη στη ΔΕΥΛ του κλάδου της αποχέτευσης και έτσι προέκυψε η ΔΕΥΑΛ («Δημοτικό Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Λάρισας».

Επιγραμματικά οι σταθμοί της ιστορίας της ΔΕΥΑΛ είναι οι εξής:

1924: Έκπτωση της εταιρείας «OMNIUM».

1930: Εγκαίνια αρχικών έργων ύδρευσης.

1940: Δημιουργία του ΟΥΗΛ.

1960: Εξαγορά του ηλεκτροφωτισμού από τη ΔΕΗ.

1974: Δημοτικοποίηση της ύδρευσης, δημιουργία ΔΕΥΛ.

1977: Προσθήκη του κλάδου της αποχέτευσης, δημιουργία ΔΕΥΑΛ.

1981: Ένταξη της ΔΕΥΑΛ στον νόμο 1069/80.

1990: Υδροδότηση της πόλης αποκλειστικά από γεωτρήσεις.

2000: Υδροδότηση της πόλης από τις νέες δεξαμενές του Μεζούρλου και Αγίας Παρασκευής (και όχι από τον υδατόπυργο).

ΒΛΕΠΕΙ ΜΑΚΡΙΑ

Ενενήντα τέσσερα χρόνια μετά τα εγκαίνια του υδατόπυργου και του πρώτου εσωτερικού δικτύου ύδρευσης η ΔΕΥΑΛ εξακολουθεί να βλέπει μακριά και να θέτει υψηλούς στόχους.

Προγραμματίζει, σχεδιάζει και εργάζεται προς την κατεύθυνση να μπορεί να διαθέτει και στο μέλλον το πολυτιμότερο αγαθό της ζωής μας, το νερό.

Μπορεί σήμερα, με τη γενικότερη πολιτιστική ανάπτυξη να μην μπορούμε να κατανοήσουμε σωστά το μέγεθος της προσφοράς της ΔΕΥΑΛ, σ’ όλη τη διαδρομή της, που ήταν και είναι τεράστια.

Δίχως τη συμβολή-προσφορά της ΔΕΥΑΛ -και με κάθε προηγούμενη μορφή της- δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ακριβώς πόσα σκαλιά χαμηλότερα θα βρισκόμασταν από την άποψη του πολιτιστικού επιπέδου.

Η ΔΕΥΑΛ σήμερα με τον πλήρη και σύγχρονο μηχανισμό της και κυρίως με το ανθρώπινο δυναμικό της υψηλής κατάρτισης σ’ όλους τους τομείς και επίπεδα αποτελεί εγγύηση ότι και στο μέλλον η προσφορά της στην πόλη θα είναι πάντοτε υψηλού επιπέδου, θα εξακολουθεί να βλέπει μακριά και να θέτει υψηλούς στόχους.

Ας έχουμε πάντοτε στη σκέψη μας, ότι πίσω απ’ το απλό άνοιγμα μιας βρύσης, για την εξασφάλιση του καθημερινού απαραίτητου νερού, βρίσκεται μια μεγάλη τεχνοοικονομική και ανθρώπινη επένδυση, ένας δυναμικός μηχανισμός της ΔΕΥΑΛ.

1980 – σήμερα: Στόχος πλέον της ΔΕΥΑΛ είναι να εξασφαλιστεί νερό, αρκετό και υγιεινό, για μια πόλη που οι απαιτήσεις καθημερινά μεγαλώνουν. Δεν μπορεί ο Πηνειός να αποτελεί μοναδική πηγή υδροδότησης, αφού η ρύπανσή του καθημερινά μεγαλώνει και η ποσότητα νερού συνεχώς μειώνεται. Το 1981 η ΔΕΥΑΛ αποκτά τη μορφή με την οποία τη γνωρίζουμε σήμερα, εντάσσεται στον νόμο 1069/60 «περί κινήτρων για Ίδρυση επιχειρήσεων Ύδρευσης – Αποχέτευσης». Σύμφωνα με το Π.Δ. 379 (10-4-81), η ΔΕΥΑΛ είναι πλέον νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, κοινωφελούς χαρακτήρα, με αντικείμενό της την ύδρευση και αποχέτευση. Διέπεται από τον νόμο 1069/80 σε ό,τι αφορά τη διοίκηση, λειτουργία, οργάνωση, εκτέλεση και συντήρηση έργων της αρμοδιότητάς της, καθώς και τις πηγές χρηματοδότησής της.

Το 1986 άρχισε η ανόρυξη μιας σειράς γεωτρήσεων στην περιοχή της Γιάννουλης. Αυτές προμήθευαν στην πόλη το 65% του νερού που χρειαζόταν, ενώ το υπόλοιπο 35% ήταν νερό του Πηνειού.

Τον Σεπτέμβριο του 1988 ο Πηνειός στέρεψε κυριολεκτικά και η Λάρισα πέρασε περίπου 60 ώρες χωρίς τακτική υδροδότηση. Μετά από πιέσεις της ΔΕΥΑΛ, εγκρίθηκε η χρηματοδότηση μιας νέας σειράς γεωτρήσεων στον Αμπελώνα. Το έργο αυτό ολοκληρώθηκε σε χρόνο ρεκόρ (Μάρτιος – Ιούνιος 1989) και η Λάρισα απέκτησε τη δυνατότητα υδροδότησης 100% από γεωτρήσεις. Από το 1990, λοιπόν, οι Λαρισαίοι δεν πίνουν ούτε σταγόνα νερού από τον Πηνειό, αφού η ποιότητά του δεν είναι ικανοποιητική και δεν επαρκεί, ιδιαίτερα τους θερινούς μήνες. Το 2000 ολοκληρώθηκε το έργο των γεωτρήσεων στα Πλατανούλια, ώστε να υπάρχει πλήρης κάλυψη των αναγκών της πόλης.

Σήμερα η Λάρισα προμηθεύεται νερό από 17 γεωτρήσεις (5 στη Γιάννουλη, 5 στα Πλατανούλια και 7 στον Αμπελώνα). Ενδεικτικά η κατανάλωση ανά ημέρα: 1930: 700 κ.μ. – 1940: 5.800 κ.μ. – Σήμερα: 55.000 κ.μ.

Η ΔΕΥΑΛ συνεχίζει και σήμερα μια παράδοση να χρηματοδοτεί επενδύσεις από ιδίους πόρους, ανεξάρτητα από τα χρηματοδοτούμενα κρατικά ή κοινοτικά προγράμματα. Κατορθώνει έτσι να καλύπτει τις ανάγκες σε μια πόλη που αυξανόταν και εξακολουθεί να αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Έτσι, η Λάρισα διαθέτει ένα τεράστιο έργο υποδομής στον τομέα της ύδρευσης και αποχέτευσης, ένα δίκτυο το οποίο δεν είναι ορατό, αφού διακλαδώνεται υπογείως, καλύπτοντας σχεδόν όλον τον ιστό της πόλης και όχι μόνο. Ένα σημαντικό έργο υποδομής -σε επίπεδο οικονομικού μεγέθους, αλλά και φυσικού αντικειμένου- που συνεχώς βελτιώνεται, επεκτείνεται και βελτιώνει την ποιότητα ζωής των συμπολιτών, όπως και την αισθητική εικόνα της πόλης μας.

Συγκεκριμένα, τα δίκτυα της ΔΕΥΑΛ περιλαμβάνουν: αγωγούς για την ύδρευση 1.115 χλμ., για τα λύματα 450 χλμ. και τα όμβρια 300 χλμ. και την άρδευση 25 χλμ. και, επίσης, λειτουργεί 4 βιολογικούς καθαρισμούς (Λάρισας, Γιάννουλης, Μάνδρας και Κοιλάδας).

Δηλαδή το συνολικό μήκος των δικτύων (1.890 χλμ.) της ΔΕΥΑΛ είναι ίσο με 2,5 φορές την απόσταση Αθήνας-Αλεξανδρούπολης!! Το έργο υποδομής της ΔΕΥΑΛ σε σημερινές τιμές εκτιμάται μεγαλύτερο των 400 εκατ. ευρώ!!

– Στην Ύδρευση, η εξασφάλιση της επάρκειας νερού και της υγειινότητάς του αντιμετωπίστηκε και αντιμετωπίζεται με άριστο τρόπο, ώστε να μην παρατηρηθεί πρόβλημα στην υδροδότηση της πόλης.

Κατόρθωσε και κατορθώνει να κατακτά έναν από τους βασικούς της στόχους, ώστε η Λάρισα να μην αντιμετωπίσει τον κίνδυνο να μείνει το δίκτυο της πόλης χωρίς νερό.

– Στο δίκτυο Αποχέτευσης και το έργο του Βιολογικού Καθαρισμού αποτελούν έργο πνοής για την πόλη μας, διασφαλίζει την προστασία του περιβάλλοντος και προωθεί την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης. Ένας από τους βασικούς στόχους της ΔΕΥΑΛ είναι ο συνεχής και πλήρης εκσυγχρονισμός, καθώς και η επέκταση των δικτύων αποχέτευσης (όμβρια – ακάθαρτα), πράγμα που συμβάλλει στην προστασία της Δημόσιας Υγείας, την προστασία του περιβάλλοντος και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των Λαρισαίων.

Από τον Σπύρο Μπαρμπούτη / Φωτοθήκη Λάρισας