Αμυντικές δαπάνες: Τι σημαίνει για την Ελλάδα η ρήτρα διαφυγής

Τα τελευταία 50 χρόνια, μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, η Ελλάδα επενδύει σημαντικούς πόρους για την άμυνά της και είναι η μόνη χώρα που βρίσκεται σταθερά κάθε χρόνο στις πρώτες θέσεις των χωρών του ΝΑΤΟ ως προς τις αμυντικές τους δαπάνες.

Τα τελευταία χρόνια δαπανά σταθερά πάνω από το 3% του ΑΕΠ σε αμυντικές δαπάνες όταν άλλες ευρωπαϊκές χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ όπως η Ιταλία, το Βέλγιο και η Ισπανία κινούνται κάτω από τον στόχο του 2% και δεν δαπανούν ούτε το 1,5% του ΑΕΠ τους για την άμυνα της χώρας τους.

Στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι θα προτείνει την ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής από το Σύμφωνο Σταθερότητας για τις αμυντικές επενδυτικές δαπάνες. Τι σημαίνει αυτό; Τα κράτη μέλη θα μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τις στρατιωτικές δαπάνες χωρίς αυτές να μετρούν στα αυστηρά ελεγχόμενα όρια δημοσιονομικού ελλείμματος. Ωστόσο, φρόντισε να καταστήσει σαφές ότι αυτό θα γίνει «με τρόπο ελεγχόμενο και υπό προϋποθέσεις».

Διαπραγματεύσεις

Για να ξεκαθαρίσει το νέο τοπίο απαιτούνται σκληρές διαπραγματεύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι οποίες αναμένεται να διαρκέσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, με την πολωνική προεδρία να πιέζει για ολοκλήρωσή τους και λήψη αποφάσεων το αργότερο εντός του Μαΐου.

Το θέμα θα τεθεί στην επόμενη συνεδρίαση του ECOFIN και πιθανόν να συζητηθεί στην εαρινή σύνοδο κορυφής του Μαρτίου όπου στο τραπέζι αναμένεται να βρεθούν βασικά ερωτήματα όπως τι εννοεί η Κομισιόν με τον όρο αμυντικές δαπάνες, εάν δηλαδή περιλαμβάνονται και οι λειτουργικές δαπάνες ή μόνο τα εξοπλιστικά προγράμματα.

Στην Αθήνα αντιμετωπίζουν θετικά την πρόταση της Φον ντερ Λάιεν, καθώς ανοίγει ο δρόμος για την αγορά περισσότερων οπλικών συστημάτων χωρίς να χρειαστεί η περικοπή άλλων δαπανών και να μπει η χώρα σε δημοσιονομικές περιπέτειες.

Σύμφωνα με τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστή Χατζηδάκη «οι πρωτοβουλίες αυτές θωρακίζουν την αμυντική μας ικανότητα και στέλνουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα σε όσους απειλούν την ασφάλειά μας. Και πρέπει να υιοθετηθούν χωρίς καθυστέρηση».

Ωστόσο, ανώτερα στελέχη του οικονομικού επιτελείου αν και τονίζουν ότι πρόκειται για μια «ανάσα» για τον προϋπολογισμό σημειώνουν ότι με τα σημερινά δεδομένα η υιοθέτηση μιας τέτοιας πρότασης δεν σημαίνει ότι δημιουργείται πρόσθετος δημοσιονομικός χώρος ο οποίος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για επιπλέον ελαφρύνσεις και κοινωνικές παροχές, καθώς ενδεχόμενη χαλάρωση δεν πρέπει να θέσει σε αμφισβήτηση την πορεία δημοσιονομικής εξυγίανσης και μείωσης του χρέους της χώρας.

Συνολικά οι αμυντικές δαπάνες αγγίζουν το 3% του ΑΕΠ. Περίπου το 0,6% του ΑΕΠ φέτος αφορά αγορές αμυντικού εξοπλισμού ενώ για το 2026 οι δαπάνες του προϋπολογισμού για αμυντικό εξοπλισμό υπολογίζεται ότι θα αυξηθούν περαιτέρω περίπου κατά 500 εκατ. ευρώ, φτάνοντας τα 2 δισ. ευρώ, λόγω της προμήθειας των φρεγατών και των πολεμικών αεροσκαφών τελευταίας γενιάς.

Πρόβλημα στο χρέος

Το μεγάλο πρόβλημα, για τις χώρες της ΕΕ και κυρίως για την Ελλάδα που έχει το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος, είναι το ύψος του χρέους το οποίο συνεπάγονται οι μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες. Με δεδομένες τις οροφές δαπανών που έχουν συμφωνηθεί στο 4ετές δημοσιονομικό και μεταρρυθμιστικό πλάνο με την ΕΕ για την περίοδο 2025 – 2028 η Ελλάδα για να έχει μια σταθερή μείωση του χρέους της έχει περιθώριο να αυξήσει τις δαπάνες της κατά 3,7% φέτος, 3,2% το 2026, 3,1% το 2027 και 3% το 2028.

Με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες, το βασικό σημείο αναφοράς δεν είναι πια το δημοσιονομικό έλλειμμα αλλά οι ετήσιες οροφές αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών. Σε ένα σύνολο ετήσιας αύξησης μεταξύ 3 και 3,7 δισ. ευρώ από φέτος έως και το 2028, στην περίπτωση της Ελλάδας οι αμυντικές δαπάνες «τρώνε» σε ετήσια βάση ακόμα και παραπάνω από 1 δισ. ευρώ, περιορίζοντας δραστικά τους δημοσιονομικούς ελιγμούς της κυβέρνησης.

Premium έκδοση ΤΑ ΝΕΑ