Αυτό είναι το ερειπωμένο Αρχοντικό με την παλιά αίγλη και τη μεγάλη ιστορία σε χωριό δίπλα στη Λάρισα (φωτο – βίντεο)

Απομεινάρια μια εποχής, όπου κάποιοι άνθρωποι κατάφεραν να αλλάξουν σημαντικά πράγματα στον τόπο μας. Ένα από αυτά είναι το παλιό Αρχοντικό, το κονάκι της Γυρτώνης που στέκει ερειπωμένο στη μέση του κάμπου, κατοικία πλέον των πελαργών που το έχουν κάνει σπίτι τους.

Η παλιά αίγλη του ωστόσο παραμένει ζωντανή στη θέα του κτίσματος πόσο μάλλον όταν κάποιος γνωρίζει την ιστορία του. Το Κονάκι του Παπαγεωργίου ή Κονάκι της Γυρτώνης, όπως αναφέρει tovima.gr, κάπου εκεί, στη δεκαετία του 1880, όταν η Θεσσαλία προσαρτάται στο ελληνικό κράτος, το απέκτησαν οι αδελφοί Κουλουμόπουλοι. Αγοράζουν το αγρόκτημα της «Μπάκραινας» ως τσιφλίκι από τον προηγούμενο τούρκο ιδιοκτήτη της.

Με αυτόν τον τρόπο άλλωστε άλλαξαν χέρια όλες οι μεγάλες ιδιοκτησίες του κάμπου. Οι τούρκοι τσιφλικάδες εν όψει της νέας πραγματικότητας πουλούσαν τα κτήματά τους σε Έλληνες και έφευγαν άρον-άρον. Θύματα της αλλαγής των καιρών, θα έλεγε κάποιος. Ωστόσο, οι καιροί δεν άλλαξαν πολύ για τους καλλιεργητές της γης που παρέμεναν απόλυτα εξαρτημένοι από τη γη που καλλιεργούσαν, ζώντας σε συνθήκες αληθινής εκμετάλλευσης και αθλιότητας. Το θέμα όμως των κολίγων είναι λίγο-πολύ γνωστό και δεν χρειάζεται να το αναλύσουμε εδώ. Την εποχή εκείνη οι κάτοικοι των χωριών της περιοχής είναι ως επί το πλείστον γεωργοί που καλλιεργούν κυρίως στάρι και κριθάρι, τα οποία μεταφέρουν με άμαξες στον Βόλο και τα πωλούν για να κερδίζουν τα προς το ζην.

Αυτή είναι λοιπόν η εικόνα ολόκληρης της Θεσσαλικής πεδιάδας κοντά στη δύση του 19ου αιώνα. Κάπως έτσι φτάνουμε και στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η Μπάκραινα αλλάζει και πάλι χέρια και αποκτάται από τον Στυλιανό Παπαγεωργίου, τον γιο ενός παπά από το Κατηχώρι Πηλίου, το εμπορικό δαιμόνιο του οποίου τον έφερε να ασχολείται με τη σαπωνοποιία και το εμπόριο γεωργικών μηχανημάτων στη Λάρισα. Ο επιχειρηματίας αρχικά ανέλαβε το κτήμα ως είχε, και δεν υπάρχουν ενδείξεις πως άλλαξε το ισχύον μέχρι τότε καθεστώς δουλοπαροικίας κατά τα πρώτα τουλάχιστον χρόνια της ιδιοκτησίας του.

Η μεγάλη αλλαγή

Ωστόσο, τα πράγματα φαίνεται πως άλλαξαν με την ανάληψη των ηνίων από τον γιο του, τον Γεώργιο Παπαγεωργίου.

Ο τελευταίος ήταν σπουδαία επιχειρηματική μορφή, με ιδιαίτερη αντίληψη για την πρόοδο και την οικονομική ευημερία. Μάλιστα, χαρακτηρίζεται ως «μέγας μεταρρυθμιστής» της αγροτικής παραγωγής στη Θεσσαλία. Να τι γράφει για αυτόν ο Δήμος Τσούγκος στο βιβλίο του «Οι οικονομικοί μας ηγέται» (Αθήνα, 1932, εκδ. Τύποις Ι. Λ. Αλευρόπουλου):

«Ο Παπαγεωργίου μαζί με μερικούς άλλους αποτελεί εξαίρεση μεταξύ των γαιοκτημόνων της Θεσσαλίας. Αυτός, εν αντιθέσει προς την καλλιέργεια των κτημάτων των εις τους κολίγους, λαμβάνοντες ως μίσθωμα το ήμισυ ή τρίτον της παραγωγής, που με μια λέξη ανεμιγνύετο ενεργότερον εις την καλλιέργεια των υπ’ αυτού μισθούμενων και συχνά αγοραζόμενων κτημάτων, ή ανελάμβανε και ο ίδιος διά μισθωτών εργατών την καθόλου εκμετάλλευσιν. Ητο δηλαδή «αυτοκαλλιεργητής». Και προσπαθεί πάντοτε να εφαρμόσει νέες καλλιεργητικές μεθόδους».

Λάτρης της εκβιομηχάνισης και της προόδου, ο Γ. Παπαγεωργίου εγκαταλείπει το προβληματικό κολιγικό σύστημα και μετατρέπει την Μπάκραινα σε πρότυπη αγροτική εταιρεία.

Περιβάλλει το κονάκι του με νοσοκομείο, σχολείο, φούρνους, στάβλους και σύγχρονες αποθήκες, ενώ εισάγει και χρησιμοποιεί μηχανήματα, πρωτόγνωρα για τα ελληνικά δεδομένα, όπως τρακτέρ, αντλίες, θεριζοαλωνιστικές μηχανές κ.ά. Η πρωτοποριακή μορφή της αγροτικής εκμετάλλευσης της Μπάκραινας, η οικονομική ισχύς της οικογένειας Παπαγεωργίου καθ’ όλη τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, καθώς και οι σχέσεις του με το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελευθέριου Βενιζέλου, συνέβαλαν στο να μη θιγεί η αγροτική εταιρεία Μπακραίνης κατά τις απαλλοτριώσεις που ακολούθησαν τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Η χαριστική βολή

Όμως, οι συνθήκες άλλαξαν και πάλι με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ανάγκη ανασυγκρότησης της υπαίθρου και της γεωργικής παραγωγής στο σύνολό της κατά τη δεκαετία του ’50 έδωσε τη χαριστική βολή στη μεγάλη γαιοκτησία.

Η Μπάκραινα απαλλοτριώθηκε οριστικά το 1952, όντας ένα από τα τελευταία μεγάλα αγροκτήματα που επιβίωσαν έως τότε. Το κονάκι είχε ήδη καταστραφεί από φωτιά που έβαλαν δυνάμεις του ΕΑΜ το 1947. Στερημένες πλέον από τη χρηστική τους αξία οι αξιόλογες εγκαταστάσεις του κτήματος περιέπεσαν σε αχρησία και σιγά-σιγά κατέρρευσαν χτυπημένες από τον χρόνο και την εγκατάλειψη. Σήμερα, τα μισοερειπωμένα κτίρια στη μέση του σύγχρονου χωριού της Γυρτώνης μαρτυρούν την προηγούμενη, «βιομηχανική» φάση της περιοχής.

Ωστόσο, ο τόπος αυτός έχει ιστορία βαριά και μακραίωνη που μπορεί να μην είναι εμφανής σε εμάς τους απλούς παρατηρητές, είναι όμως εκεί εγγεγραμμένη στο τοπίο και ικανή να γίνει αντιληπτή σε όποιον αφήσει ελεύθερη τη φαντασία του.

Στο αγρόκτημα πραγματοποίησαν την εξάμηνη κρατική τους εξάσκηση όλοι σχεδόν οι μαθητές των Γεωργικών Σχολείων της χώρας.

Μέχρι και σήμερα το κονάκι Παπαγεωργίου αποτελεί σπίτι των πελαργών, παραμένει εκεί καταμεσής του κάμπου, μάρτυρας μιας αλλοτινής ακμάζουσας εποχής, περιμένοντας τη φροντίδα του κράτους ώστε να αναστηλωθεί και – γιατί όχι; – να λειτουργήσει ως μουσείο αγροτικής ζωής στον φυσικό του χώρο…

Δείτε βίντεο:

Δείτε κι άλλες φωτογραφίες:

φωτο/βίντεο: onlarissa.gr