Βάση του ΝΑΤΟ στη Λάρισα: Μια ιδέα του 1992 που έφερε την πόλη στο προσκήνιο των γεωπολιτικών εξελίξεων στην Ευρώπη μόλις στις αρχές του 20ου αιώνα

Ένας νατοϊκός στη Λάρισα, Τούρκος, πριν από αρκετά χρόνια, κάτω από δέκα, μου έκανε πολύ καλό. Προσωπικά, αλλά έμμεσα. Με ανάγκασε να εξασκήσω και αναβαθμίσω τα αγγλικά μου στον προφορικό λόγο. Ουσιαστικά δεν το προκάλεσε ο ίδιος ακριβώς, αλλά ο έρωτάς του για μια Λαρισαία φίλη μου, η οποία όμως δεν μιλούσε όμως καθόλου αγγλικά. Ουσιαστικά, δεν είχαν κοινή γλώσσα να συνεννοηθούν. Ακόμη απορώ πως τα κατάφερναν να επικοινωνούν. Όταν όμως διαφωνούσαν ή ήθελαν να συζητήσουν κάτι σοβαρό με «επιστράτευαν» για να κάνω τις εκατέρωθεν μεταφράσεις. Εκεί άρχισε να «λύνεται» η γλώσσα μου, στους καυγάδες και στις συμφιλιώσεις τους. Αλλά δεν πρόλαβε να λυθεί εντελώς. Λύθηκε η σχέση τους. Κρίμα, χρειαζόμουν σίγουρα κανένα τρίμηνο ακόμη…

Αυτή ήταν η πρώτη φορά που η βάση του ΝΑΤΟ στη Λάρισα, τα δύο υποστρατηγεία του δηλαδή, μου τράβηξε την προσοχή, παίζοντας μάλιστα και κάποιο ρόλο στη ζωή μου. Μέχρι τότε, και έκτοτε, απλά παρατηρώ κατά καιρούς να κυκλοφορούν στους δρόμους της πόλης και να συμμετέχουν στη ζωή της ξένοι, κυρίως Αμερικανοί, οι οποίοι υπηρετούν είτε στο χερσαίο στρατηγείο στον Τύρναβο είτε στο αεροπορικό στο Κουτσόχερο, γνωρίζοντας επιφανειακά ότι οι δομές εμπλέκονται με το ΑΤΑ και την 1^η Στρατιά καθώς μεταξύ τους συνεργάζονται. Ο Τούρκος για παράδειγμα της ιστορίας έμενε μέσα στην 1^η Στρατιά. Ομολογώ ότι δεν έδωσα ποτέ ιδιαίτερη σημασία, ούτε υπήρξα ιδιαιτέρως ενημερωμένη επί του θέματος. Σαν να θεώρησα την παρουσία τους, κατά περιόδους πιο αισθητή και κατά λοιπές πιο αραιή, στην πόλη, κάτι το δεδομένο.

Το νατοϊκό στρατηγείο στη Λάρισα ωστόσο έχει μεγάλη ιστορία πίσω του. Δεν ήταν καθόλου δεδομένο. Ψάχνοντας για το συγκεκριμένο αφιέρωμα συνειδητοποίησα τη διαδρομή, τη σημασία, τις ισορροπίες που εξυπηρέτησε και συνεχίζει να εξυπηρετεί.

Της Εύης Μποτσαροπούλου

Πως πάρθηκε η απόφαση; Πως επιλέχθηκε η Λάρισα; Πότε ξεκίνησαν οι διαδικασίες και πότε ολοκληρώθηκαν; Ποια η γεωπολιτική του σημασία για την Ελλάδα και ποια η σημασία για την ίδια την πόλη της Λάρισας; Πόσο κομβικά τοποθετείται η πόλη στον ευρωπαϊκό νατοϊκό γεωπολιτικό χάρτη; Ποια εν τέλει είναι εν γένει η ιστορία της Ελλάδας με το ΝΑΤΟ και εν είδη με την πόλη της Λάρισας;

Πρέπει να εντοπίσει κανείς την αρχή.

…

Η Ελλάδα στο ΝΑΤΟ

Η Ελλάδα μπήκε στο ΝΑΤΟ, επί κυβέρνησης Πλαστήρα, στις 18 Φεβρουαρίου 1952, την ίδια μέρα με την Τουρκία. Και οι δύο χώρες δέχτηκαν εσωτερική και εξωτερική πίεση για να ενταχθούν στη συμμαχία καθώς την περίοδο εκείνη η αντίθεση στον σοβιετικού τύπου κομμουνισμό είχε γίνει καθοριστικό χαρακτηριστικό της οργάνωσης· στην Ελλάδα είχαμε αντικομμουνιστικές κυβερνήσεις μετά το τέλος του εμφυλίου και στην Τουρκία το Δημοκρατικό Κόμμα που μόλις είχε εκλεγεί ήταν σθεναρά υπέρ των Αμερικανών.

Οι συνθήκες ήταν πλέον ώριμες.

Το 1974, όμως, η Ελλάδα ανέστειλε την ένταξη της στο ΝΑΤΟ, επί Καραμανλή, μετά τον Αττίλα 2, την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Επανεντάχθηκε μόλις το 1980, επί κυβέρνησης Ράλλη – μόλις είχε μπει η Ελλάδα και στην ΕΟΚ – μετά από τη θετική ψήφο της Τουρκίας. Από τότε η Ελλάδα έχει συμμετάσχει σε όλες σχεδόν τις νατοϊκές πολεμικές επιχειρήσεις με στρατιωτικά σώματα.

Τα όρια όμως της επιχειρησιακής ευθύνης της Ελλάδας πέρασαν από διάφορα στάδια όλα αυτά τα χρόνια.

Από το 1957 μέχρι και την αποχώρησή της το 1974 είχε ολόκληρο το θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου μέσω του νατοϊκού ναυτικού διοικητή (COMEDEAST) και τον εναέριο χώρο FIR Αθηνών από βορρά προς νότο μέσω ενός Έλληνα νατοϊκού αεροπορικού διοικητή (28 TAF).

Τα πράγματα δεν επανήλθαν όμως στο status quo ante μετά την επανένταξη το 1980. Η Τουρκία μπορεί να είχε δώσει τη θετική της ψήφο για να ξαναμπεί η Ελλάδα στο ΝΑΤΟ αλλά άσκησε βέτο. Το αποτέλεσμα ήταν να μην επανακτήσει τις αρχικές αρμοδιότητες· ποτέ δε συγκροτήθηκαν η χερσαία (LANDSOUTHEAST) και η αεροπορική (7o ATAF) νατοϊκή διοίκηση, όπως προβλεπόταν από τη συμφωνία Ρότζερς, αν και το «ελληνικό» ναυτικό στρατηγείο εξακολούθησε να λειτουργεί σιωπηρώς.

…

Πως η Λάρισα γίνεται η μία από τις 4 διοικήσεις του Νότιου Τομέα του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη

Η χρονιά ορόσημο είναι το 1997. Έχει βεβαίως προηγηθεί η Κρίση των Ιμίων το προηγούμενο έτος, η οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις. Κυρίως τις επιτάχυνε.

Όλο αυτό το διάστημα, από το 1980 δηλαδή μέχρι το 1997, λειτουργούσε μια Διακλαδική Διοίκηση Νοτίου Τομέα με έδρα τη Νάπολη (CINCSOUTH), η οποία με τις δυο αεροναυτικές διοικήσεις (COMAIRSOUTH και COMNAVSOUTH) είχε την επιχειρησιακή ευθύνη για ολόκληρο το θαλάσσιο και εναέριο χώρο της Μεσογείου. Πάντα το ζητούμενο ήταν η δικαιοδοσία στον εναέριο και θαλάσσιο χώρο άλλωστε. Δεν υπήρχαν προβλήματα με τις κατά ξηρά δυνάμεις αφού τα σύνορα κάθε κράτους ήταν ξεκάθαρα. Τις χερσαίες επιχειρήσεις η Τουρκία και η Ιταλία τις συντονίζανε μέσω των αντίστοιχων νατοϊκών διοικήσεων που εδρεύανε σε αυτές, ενώ οι νατοϊκές χερσαίες επιχειρήσεις στον ελλαδικό χώρο συντονίζονται από το διοικητή της 1ης Στρατιάς με την ιδιότητα του υπό ίδρυση Χερσαίου Νατοϊκού Διοικητή (LANDSOUTHCENT).

Αυτό που έχει σημασία να τονιστεί είναι ότι όλες οι ασκήσεις της ατλαντικής συμμαχίας στη Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένου και του Αιγαίου Πελάγους, τελούσαν υπό τον επιχειρησιακό έλεγχο του νατοϊκού διοικητή της Νάπολης. Μέχρι το 1997.

Βέβαια πριν φτάσουμε στα Ίμια, που επηρέασαν τις εξελίξεις, και εν συνεχεία στο 1997 πρέπει να αναφέρουμε ότι το 1992 υπήρξε και αυτό σημαντικό μετά τις αποφάσεις της συνόδου των υπουργών Άμυνας χωρών-μελών του ΝΑΤΟ. Τι προέβλεπαν; Την ίδρυση χερσαίου στρατηγείου με Έλληνα διοικητή με την επωνυμία LANDSOUTHCENT, με έδρα τη Λάρισα και περιοχή ευθύνης ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, την ίδρυση αεροπορικού στρατηγείου στη Λάρισα με την επωνυμία 7o ATAF.

Η Λάρισα δηλαδή επιλέχθηκε να είναι το κέντρο ελέγχου όλης της επικράτειας.

Όμως δεν ήταν όλα τόσο ξεκάθαρα τότε πίσω στο 1992. Ενώ προβλέφθηκε η ίδρυση των στρατηγείων-διοικήσεων, η απόφαση δεν προέβλεπε την ταυτόχρονη ενεργοποίησή τους.

Όταν μιλάμε για στρατηγεία-διοικήσεις, αναφερόμαστε φυσικά στην περιβόητη «νέα διοικητική δομή» του ΝΑΤΟ που για τον Νότο, που μας αφορά προέβλεπε 4 περιφερειακές διοικήσεις και συγκεκριμένα στην Ιταλία με έδρα τη Βερόνα, στην Ισπανία με έδρα τη Μαδρίτη, στην Ελλάδα με έδρα τη Λάρισα και στην Τουρκία με έδρα τη Σμύρνη. Η υλοποίησή της θα αποτελέσει αντικείμενο της συνόδου των υπουργών Άμυνας των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ μέσα στο 1998, με στόχο να λειτουργήσει από τις αρχές του 1999 η συμμαχία με τη νέα της μορφή, η οποία έχει αλλάξει εννοείται και βασικό προσανατολισμό. Δεν υπάρχει πλέον η Σοβιετική Ένωση και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας· δεν υπάρχει ο κοινός αρχικός εχθρός και αυτό δημιουργεί πεδίο για «μάχες» μεταξύ των χωρών για την ισχύ ή όχι των παλαιών εγγράφων που αφορούσαν τις ασφαλιστικές δικλείδες για τα κατά τεκμήριο εθνικά συμφέροντα των συμμετεχουσών στο ΝΑΤΟ χωρών στην περιοχή μας. Ιδιαίτερα για την Ελλάδα. Για τα όρια του εθνικού εναέριου χώρου και τα χωρικά ύδατα.

…

Η «νέα δομή» στη Μεσόγειο

Η «νέα δομή» προβλέπει ριζική αναδιάρθρωση του Νότιου Τομέα, που αφορά κυρίως τη Μεσόγειο. Προέβλεπε ένα υπερ-στρατηγείο της Νάπολης (Ιταλία), δύο «συντεταγμένες διοικήσεις» στη Νάπολη για τον αεροπορικό και ναυτικό έλεγχο όλης της Μεσογείου και τέσσερις «διοικήσεις υποπεριοχών» σε Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα και Τουρκία.

Από τα τέσσερα νατοϊκά «υποκαταστήματα» στη Μεσόγειο, τα «υποπεριοχικά» Στρατηγεία Λάρισας και Σμύρνης θα λειτουργούν διοικητικά ως αντικατοπτρισμός.

Η όλη ιδέα στηριζόταν στο ακόλουθο οργανόγραμμα. Η Λάρισα θα έχει Έλληνα διοικητή, Αμερικανό υποδιοικητή, Τούρκο επιτελάρχη και διεθνές στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό με περίπου πεντακόσια άτομα από εννιά χώρες. Στη Σμύρνη, ο διοικητής θα είναι Τούρκος, ο υποδιοικητής Αμερικανός, ο επιτελάρχης Έλληνας και θα υπήρχε παρόμοια πολυεθνική στελέχωση.

Σύμφωνα με τις τότε δηλώσεις Τσοχατζόπουλου η «νέα δομή» της Μεσογείου δεν θα είχε  προκαθορισμένα και σταθερά όρια ευθύνης, καθώς το υπέρ-στρατηγείο της Νάπολης ήταν αυτό που θα καθόριζε τις περιοχές ασκήσεων και επιχειρήσεων στο Αιγαίο και ο  Αμερικανός διοικητής Νάπολης είναι αυτός που θα ελέγχει τη ροή πληροφοριών από και προς την Αθήνα και την Άγκυρα. Το τι θα άλλαζε μετά την 1^η Σεπτεμβρίου του 1999 που θα τίθενται σε λειτουργεία η δομή της Λάρισας δεν ήταν σαφώς ξεκαθαρισμένο εξ αρχής.

…

Η Συμφωνία της Μαδρίτης το 1997

Ας ξαναγυρίσουμε όμως στο 1997. Και στη Συμφωνία της Μαδρίτης.

Η Συμφωνία της Μαδρίτης, όπως επικράτησε να λέγεται το κοινό ανακοινωθέν, υπεγράφη την 8η Ιουλίου 1997 στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη. Το κείμενο της Μαδρίτης αποτέλεσε επί της ουσίας τη διπλωματική κατάληξη της κρίσης των Ιμίων του 1996· για αρκετούς όμως αναλυτές και διπλωμάτες υπήρξε μία πολιτική δήλωση που αναγνώρισε «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο.

Τότε ήταν που αποφασίστηκε η «νέα στρατιωτική δομή» που προέβλεπε το στρατηγείο της Λάρισας, ήδη από τον Δεκέμβρη του 1997. Χρειάστηκε όμως να φτάσουμε στο 1999· για δύο χρόνια είχαμε μυστικές τεχνικές διαπραγματεύσεις και τα στρατηγεία της Λάρισας και της Μαδρίτης δεν λειτούργησαν σε αντίθεση με τα υπόλοιπα 18 επί συνόλου 20. Καταληκτική ημερομηνία ορίστηκε η 1η Σεπτεμβρίου για να ενεργοποιηθούν όλα τα στρατηγεία με την από τις 3 Μαρτίου 1999 απόφαση του ΝΑΤΟ.

…

Τα δύο στρατηγεία στο Κουτσόχερο και τον Τύρναβο

Όμως, από τις αρχές Δεκεμβρίου του 1997, όταν εγκρίθηκε η νέα δομή του ΝΑΤΟ στην έκτακτη σύνοδο των υπουργών άμυνας των χωρών-μελών της Ατλαντικής Συμμαχίας στις Βρυξέλλες άρχισαν οι ετοιμασίες για τη λειτουργία του αεροπορικού υποστρατηγείου στο Κουτσόχερο της Λάρισας.

Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Ημερήσιος Κήρυκας» του 1997, με απόφαση του Πρωτοδικείου Λάρισας κυρώθηκαν οι πίνακες των αποζημιώσεων σε 15 κτηνοτρόφους, για τις αναγκαστικές απαλλοτριώσεις στην περιοχή “Πλάτωμα Γουνίτσας” του Κουτσόχερου. Η συνολική έκταση ήταν 165,5 στρέμματα. Η προετοιμασία και η ταχύτητα στις διαδικασίες έδωσε το έναυσμα να κατηγορηθεί η κυβέρνηση ότι η Ελλάδα είχε πολύ νωρίτερα αποδεχτεί την συμφωνία και η υπογραφή της στις Βρυξέλες από τον τότε υπουργό Άκη Τσοχατζόπουλο ήταν απλά μια τυπική επισφράγιση.

Το πλάνο αφορούσε την κατασκευή σε μεγάλο βάθος, συγκεκριμένα 95 μέτρα, υπόγειου αεροπορικού υποστρατηγείου του ΝΑΤΟ (CARS) συνολικού εμβαδού 11.000 τ.μ.  όπου, στα πλαίσια της νέας δομής της Συμμαχίας, θα λειτουργούσε το «Κέντρο Συνδυασμένων (Μεικτών) Αεροπορικών Επιχειρήσεων (CAOC)». Η υπόγεια πολιτεία, θα περιλαμβάνει διαδρόμους ενός χιλιομέτρου και ανάπτυξη σε δύο επίπεδα, από 65 έως 95 μέτρα βάθος, ειδικές κατασκευές από ενισχυμένο μπετόν, αντιεκρηκτικές πόρτες, ειδικές βαλβίδες στα ανοίγματα εξαερισμού, ειδικές προδιαγραφές ώστε να εξασφαλίσουν το απόρθητό του από εξωτερικές προσβολές.

Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου ήταν 25 δισ. δραχμών και το ΝΑΤΟ ήταν αυτό που ανέλαβε τη χρηματοδότηση και τις πιστώσεις. Το έργο ανέλαβε η ελληνική κοινοπραξία «Ελληνική Τεχνοδομική, Άκτωρ και Θεμελιοδομή» που κέρδισε τον διεθνή διαγωνισμό και η πρόβλεψη για την ολοκλήρωση του νέου «λαβύρινθου» του ΝΑΤΟ ήταν οι 1.200 ημέρες.

Οι εγκαταστάσεις στο Κουτσόχερο τελικά λειτούργησαν για πρώτη φορά γύρω στο 2004.

Το χερσαίο υποστρατηγείο θα έδρευε στον Τύρναβο, επίσης σε νέες υποδομές με καταληκτική ημερομηνία έναρξης της λειτουργίας του την 4^η Οκτώβρη του 1999. Το χερσαίο στρατηγείο επρόκειτο να είναι διακλαδικό, δηλαδή ενώ αφορά κυρίως σε χερσαίες επιχειρήσεις διαθέτει ταυτόχρονα μικρούς πυρήνες για αεροναυτικές επιχειρήσεις. Η πρόβλεψη για τη Διοίκησή του ήταν ότι αυτή θα είναι πολυεθνική και στη δύναμή του θα ανήκουν αξιωματικοί από τις ΗΠΑ, την Τουρκία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Ολλανδία, τη Γερμανία, τη Μεγάλη Βρετανία και τη Νορβηγία. Σύμφωνα με την απόφαση του ΝΑΤΟ, η Ελλάδα είχε δεσμευτεί ότι δε θα στελεχώσει το στρατηγείο με εθνικό προσωπικό, περισσότερο του 50% της προβλεπόμενης οργανικής δύναμης.

Στο ενδιάμεσο διάστημα μέχρι την επίσημη λειτουργία των δύο στρατηγείων του ΝΑΤΟ στη Λάρισα, η 1η Στρατιά και το ΑΤΑ, λειτούργησαν ως «εργαστήρια» προετοιμασίας τη νατοϊκής εγκατάστασης.

Με τη λειτουργία του στρατηγείου του ΝΑΤΟ, χερσαίου και αεροπορικού, στη Λάρισα, θεωρήθηκε ότι έληξε μια εκκρεμότητα που υπήρχε από το 1980 όταν επανεντάχθηκε η Ελλάδα στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Η Ελλάδα έγινε οργανικό κομμάτι των νατοϊκών σχεδιασμών, ενώ το ΝΑΤΟ απέκτησε δικαιώματα για χρήση εγκαταστάσεων επί του ελληνικού εδάφους και άμεση πρόσβαση στη λειτουργία του ελληνικού αμυντικού συστήματος.

…

Ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία – Το ΝΑΤΟ θέλει να φεύγει από τη Λάρισα

Λίγα μόλις χρόνια από τη λειτουργεία του αεροπορικού νατοϊκού στρατηγείο της Λάρισας, μόλις το 2008 κυκλοφορεί η φήμη ότι το ΝΑΤΟ επιχείρησε να το καταργήσει. Συγκεκριμένα, ο ανώτατος στρατιωτικός διοικητής της Συμμαχίας κ. Ράλστον, με επείγον έγγραφό του προς όλα τα κράτη-μέλη ζητεί τη συνεργασία τους για την κατάργηση των περισσοτέρων αεροπορικών στρατηγείων (CAOC) που λειτουργούν στην Ευρώπη, με την αιτιολογία ότι ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία και η συνεχιζόμενη παραμονή νατοϊκών στρατευμάτων στα Βαλκάνια προκάλεσαν οικονομικό πρόβλημα στη Συμμαχία, η οποία και καταβάλλει προσπάθειες για εξορθολογισμό των δαπανών της. Ταυτόχρονα, ο ίδιος, ο Ράλστον δηλαδή, επικαλείται τη νέα τεχνολογία η οποία έχει τις δυνατότητες να υποκαταστήσει την επιτήρηση των εναέριων περιοχών, οπότε δεν υπάρχει λόγος για τη διατήρηση σε λειτουργία περίπου δέκα αεροπορικών στρατηγείων στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα ζήτησε την κατάργηση των στρατηγείων της Λάρισας, της Βερόνας, της Μαδρίτης και του Εσκί Σεχίρ, προτείνοντας ο επιχειρησιακός έλεγχος στο Αιγαίο να γίνεται απευθείας από το αεροπορικό στρατηγείο της Νάπολι, ενώ ταυτόχρονα υποστήριξε ότι με την κατάργηση των μισών περίπου αεροπορικών στρατηγείων, πέραν της εξοικονόμησης προσωπικού και χρημάτων ο αεροπορικός έλεγχος όλης της Ευρώπης θα γίνεται ουσιαστικότερος από το Διάστημα, με αποτέλεσμα να αποφεύγονται πιθανές τριβές με γειτονικά κράτη-μέλη της Συμμαχίας · η πρόταση προκαλεί τις αντιδράσεις όλων των εμπλεκόμενων χωρών.

Σε αυτή τη συγκυρία, η Τουρκία πρότεινε ταυτόχρονα με την αναβάθμιση του στρατηγείου της Νάπολι, την αναβάθμιση του αεροπορικού στρατηγείου του Εσκί Σεχίρ και την κατάργηση του αντίστοιχου της Λάρισας. Η πρόταση φυσικά δεν έγινε δεκτή από την Ελλάδα.

…

Τούρκος ο πρώτος διοικητής στη Λάρισα

Το 2009 ανακύπτει το θέμα του Τούρκου διοικητή στη Λάρισα – έστω και εκ περιτροπής – με τη συναίνεση του υπουργείου Εθνικής Άμυνας στη σύνοδο αρχηγών ΓΕΕΘΑ του ΝΑΤΟ στις 6 και 7 Μαϊου. Θεωρήθηκε, σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, ότι η εκ περιτροπής ανάληψη της διοίκησης θα ισοδυναμούσε με «εκχώρηση» κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας. Ο αντίλογος είναι ότι προφανώς και δεν έχει καμία σημασία εάν ο «πρώτος» διοικητής της Λάρισας θα είναι Έλληνας, διότι μετά τη θητεία του θα αναλάβει καθήκοντα επικεφαλής ο Τούρκος πτέραρχος.

Θυμίζουμε ότι οι αρχηγοί ΓΕΕΘΑ των κρατών μελών του ΝΑΤΟ που ενέκριναν το 2008 τη δομή διοίκησης, συμφώνησαν στη διατήρηση του CAOC της Λάρισας, ενώ ενέκριναν επίσης το σχέδιο για δημιουργία ακόμη τριών υποστρατηγείων στη Γερμανία, τη Δανία και την Ιταλία και αποφάσισαν την κατάργηση έξι CAOC’s, μεταξύ των οποίων και του υποστρατηγείου στο Εσκί Σεχίρ.

Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας σε σχετική επερώτηση στη Βουλή επί του θέματος απάντησε ότι «Προϋπόθεση για την υλοποίηση του Συστήματος Αεροπορικής Διοίκησης και Ελέγχου είναι η εφαρμογή, για όλα τα CAOCs, της πρακτικής της εναλλαγής των θέσεων Διοικητή και Υποδιοικητή, με εξαίρεση εκείνου της Γερμανίας, για το οποίο, λόγω αδυναμίας κάλυψης της θέσης από άλλες χώρες, συμφωνήθηκε η κάλυψη της θέσης από τη χώρα αυτή. Στο CAOC 4 (Λάρισα) θα εναλλάσσονται στις θέσεις Διοικητή και Υποδιοικητή η Ελλάδα και η Τουρκία, ενώ η πρώτη εναλλαγή Διοικητή θα καλυφθεί από τη Χώρα μας. Σε κάθε περίπτωση όμως, σας κάνουμε γνωστό ότι ο εκάστοτε Διοικητής του Στρατηγείου του ΝΑΤΟ ουδεμία αρμοδιότητα έχει επί του εθνικού μας χώρου», ενώ ταυτόχρονα επισημάνθηκε ότι κλείνει το αντίστοιχο CAOC 6 της Τουρκίας (Εσκί-Σεχίρ) και τον επιχειρησιακό έλεγχο του Εναερίου Χώρου της Τουρκίας, για σκοπούς της Συμμαχίας, θα αναλάβει το CAOC 4 της Λάρισας.

…

Κλείνει το στρατηγείο του ΝΑΤΟ στη Λάρισα το 2013 – Το 2015 επαναλειτουργεί με άλλη δομή

Το 2013 αποφασίστηκε ο τερματισμός της επιχειρησιακής δραστηριότητας του αεροπορικού υποστρατηγείο CAOC 7 του ΝΑΤΟ στο Κουτσόχερο ως απόρροια της νέας δομής της διοίκησης του ΝΑΤΟ που αποφασίστηκε στη σύνοδο της Λισαβόνας. Η επίσημη υποστολή της σημαίας προγραμματίστηκε για την 1^η Ιουλίου 2013.

Ωστόσο, το 2015 άνοιξε ξανά τις πύλες του το νέο Εθνικό Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων (ΕΚΑΕ) που λειτούργησε στο χώρο του πρώην νατοϊκού αεροπορικού υπόγειου στρατηγείου CAOC 7στο Κουτσόχερο. Τα εγκαίνια έγιναν από τον υπουργό Άμυνας κ. Πάνο Καμμένο και τους Αρχηγούς ΓΕΕΘΑ.

Επισημαίνουμε ότι για να γίνει η μετεγκατάσταση της «καρδιάς» του ΑΤΑ στις εγκαταστάσεις bunker του πρώην νατοϊκού CAOC 7 απαιτήθηκαν εργασίες στις νέες υποδομές ώστε να αναμορφωθεί ο χώρος εργασίας και οι σχετικές υποστηρικτικές εγκαταστάσεις· ένας από τους λόγους ήταν ότι η εξυπηρέτηση του νέου ΕΚΑΕ απαιτούσε περισσότερο προσωπικό από αυτό που χρησιμοποιούσε το ΝΑΤΟ.

Το 2017 επισκεφθήκαν την 110 Πτέρυγα Μάχης στη Λάρισα υψηλόβαθμοι Aμερικανοί στρατιωτικοί επιθεωρώντας τις εγκαταστάσεις της Πτέρυγας του ΑΤΑ. Η επίσκεψη ήταν ενταγμένη στην επιθεώρηση ελληνικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων της χώρας προκειμένου να εξευρεθούν κατάλληλοι χώροι για τη μεταστέγαση αμερικανικών δυνάμεων που θα αποχωρήσουν από την αεροπορική βάση Ιντσιρλίκ της Τουρκίας, η οποία μέχρι τότε θεωρούνταν στρατηγικής σημασίας για τις επιχειρήσεις της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας σε χώρες όπως η Συρία και το Ιράκ. Απώτερος σκοπός, με τη μεταστέγαση αεροπορικών δυνάμεων στη Λάρισα, ήταν η 110 Πτέρυγα Μάχης να λειτουργήσει ως βάση των ΗΠΑ και κατ’ επέκταση του ΝΑΤΟ.

…

2021: 33,5 εκατ. δολάρια από τις ΗΠΑ για τη βάση στη Λάρισα

Μετά την επικαιροποίηση του πρωτοκόλλου της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) υπήρξε μια αναβάθμιση των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας στον τομέα της άμυνας, η οποία αποδεικνύεται από μια σειρά αυξημένων επενδύσεων σε υφιστάμενες υποδομές των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων (Ε.Δ.), κοινές ασκήσεις, αλλά και μετακινήσεις στρατευμάτων μέσω του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης.

Σύμφωνα με το τότε δημοσίευμα της «Καθημερινής» η αμερικανική πλευρά θα δαπανούσε συνολικά 33,5 εκατ. δολάρια για την κατασκευή δύο υποστέγων και κτιρίων υποστήριξης στην αεροπορική βάση της Λάρισας, η οποία αποτελεί πλέον σταθερό σταθμό για μια σειρά από μονάδες της αεροπορίας των ΗΠΑ στην Ευρώπη (USAFE). Ταυτόχρονα, σχεδιαζόταν η επέκταση της συνεργασίας στον τομέα του πλεονάζοντος στρατιωτικού υλικού και εξετάζονταν νέες προτάσεις για εξοπλιστικά προγράμματα.

…

2023: Τα drones στη Λάρισα και η νατοϊκή παροικία

Το 2023 παρατηρείται διαρκής αναβάθμιση της αμερικανικής παρουσίας στην 110 Πτέρυγα Μάχης καθώς και στο Στεφανοβίκειο.

Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύτηκε στο «Βήμα» η απόφαση των ΗΠΑ να επενδύσουν περισσότερο στην αεροπορική βάση της Λάρισας και να την αναβαθμίσουν, με στόχο τη δημιουργία της μόνιμης βάσης της διοίκησης της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας Ευρώπης – Αφρικής (USAFE – AFAFRICA), χαρακτηρίζεται ειλημμένη σύμφωνα με δημοσιεύματα τοπικών εφημερίδων («Ελευθερία»), ενώ έχει προκαλέσει και την αντίδραση της Επιτροπής Ειρήνης Λάρισας, που σε σχετική ανακοίνωσή της (19.10.2022) έχει επισημάνει πως οι Αμερικανοί έχουν επενδύσει «πολλά εκατομμύρια δολάρια για να αναβαθμίσουν την αεροπορική βάση με νέα υπόστεγα και κτίρια υποστήριξης», μετατρέποντας τη Θεσσαλία σε μια «αμερικανό-νατοϊκή βάση».

Το Νοέμβριο μάλιστα εκείνης της χρονιάς στην αεροπορική βάση της 110 Πτέρυγας Μάχης στη Λάρισα μεταστάθμευσαν οκτώ αμερικανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAV) MQ-9 REAPER. Δεν ήταν η πρώτη φορά, καθώς μετασταυθμέυσεις γίνονταν περιοδικά από το 2018. Παράλληλα, μη επανδρωμένα σκάφη της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας, τύπου MQ-9-Reaper, φιλοξενούνται στην 110 Πτέρυγα Μάχης.

Ως απόρροια και επιβεβαίωση των ανωτέρων, το 2023 αναπτύσσεται στη Λάρισα μια διόλου ευκαταφρόνητη παροικία, 450 περίπου Αμερικανών, οι οποίοι ζουν στη Λάρισα και εργάζονται στις δομές του ΝΑΤΟ οι οποίες λειτουργούν πλέον στην 110 Πτέρυγα Μάχης. Σύμφωνα με δημοσίευμα εκείνης της χρονιάς στο onlarissa.gr η παρουσία τους άρχισε να επηρεάζει θετικά την οικονομία της πόλης. «Για την φιλοξενία τους, έχουν μισθωθεί τρία κεντρικά ξενοδοχεία και 140 διαμερίσματα ή μονοκατοικίες, μέσω της πλατφόρμας RBNB, στη Λάρισα και τη Νίκαια για να ικανοποιηθεί αφενός η επιθυμία του αμερικανικού προσωπικού να ζει στο κέντρο της πόλης ώστε να απολαμβάνει τη ζωντάνια της και αφετέρου για να υπάρχουν οι απαραίτητες υποδομές για την άσκηση των καθηκόντων τους. Κι αυτό, καθώς ο χειρισμός των drones γίνεται επί εικοσιτετράωρου βάσεως μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών και ως εκ τούτου, αναζητήθηκαν ξενοδοχεία με πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω οπτικών ινών».

Την επόμενη χρονιά, το 2024, συνεχίστηκαν οι αναβαθμίσεις των στρατιωτικών εγκαταστάσεων, με επίκεντρο την 110 Πτέρυγα Μάχης. Υπάρχουν εκτιμήσεις που αναφέρουν μια αμερικανική επένδυση άνω των 33 εκατ. δολάρια προκειμένου το της 110 να μπορέσει να φιλοξενήσει τα ιπτάμενα τάνκερ KC-135 που συχνά σταθμεύουν εκεί, όπως και 8 UAV (drones) τύπου «MQ-9 Reaper» της USAFE, μαζί με το προσωπικό υποστήριξής τους.