Πάσχα στα χωριά της Λάρισας από τη δεκαετία του 1950 και μετά – Δείτε φωτογραφίες

«Πάσχα στο χωριό». Είναι η φαντασίωση πολλών Ελλήνων των τελευταίων δεκαετιών. Ίσως άρχισε να γίνεται μόδα στα τέλη της δεκαετίας του ΄80 και στις αρχές του ΄90. Τότε που πολλοί καλλιτέχνες, ηθοποιοί και λογής απογοητευμένοι των αστικών κέντρων της μεταπολίτευσης, απέκτησαν ενδιαφέρον για τα αυθεντικά ξωκλήσια, τα μοναστήρια, τις αγιορείτικες εμπειρίες, την πασχαλιάτικη αυθεντικότητα. Άρχισαν να ψάχνουν την κατάνυξη.

Εμείς εδώ στα χωριά του κάμπου το έχουμε χορτάσει το «Πάσχα στο χωριό». Αλλιώς όμως. Σαν βίωμα μιας καθημερινότητας που άλλαζε λόγω της Μεγάλης Εβδομάδας και όχι σαν θρησκευτικό τουρισμό. Που είχε τις δικές της τελετουργίες. Σε ψυχικό και πρακτικό επίπεδο.

Οι μεγαλύτεροι ζήσαν και την κατάνυξη. Την εκκλησιαστική εμπειρία των «Παθών» της Μεγάλης Εβδομάδας, την κορύφωση του δράματος, την Ανάσταση και την Κυριακή του Πάσχα που τη βίωναν σαν τον καταλύτη της όλης τελετουργίας. Για αυτό το αρνί ήταν πολύ μεγάλο θέμα. Από το σφάξιμο, στο σούβλισμα, στο ψήσιμο. Τότε που οι άνθρωποι τα κάναν όλα μόνοι τους στα σπίτια τους.

Της Εύης Μποτσαροπούλου

Οι μικρότεροι περιοριστήκαμε στο τελικό τριήμερο. Από τον Επιτάφιο, στην Ανάσταση και μετά στο αρνί της Κυριακής. Σε ένα πήγαινε-έλα ανάμεσα στη Λάρισα και στο χωριό. Η εμπειρία έγινε όλο και πιο «συμπυκνωμένη». Ίσως για αυτό δεν κατανοούσαμε όλες τις πτυχές του πασχαλιάτικου ψησίματος. Δεν κατανοούσαμε την προσμονή, την ένταση που το συνόδευε.

Αυτή την ένταση την θυμάμαι έντονα από την παιδική μου ηλικία. Ξεκινούσε από τους μικροκαβγάδες σε ποιο χωρίο, σε ποια από τις δύο οικογένειες θα ψήναμε· συνήθως κέρδιζε αυτή του μπαμπά. Και φούντωνε στο ψήσιμο.

Το αρνί ήταν πάντα πολύ μεγάλο θέμα.

Ειδικά τις εποχές που τα κάναν όλα μόνοι τους οι άνθρωποι στα σπίτια τους. Μόνοι τους σφάζαν το αρνί. Μόνοι τους το σούβλιζαν και το άφηναν όρθιο στις αυλές και στις βεράντες να σιτέψει. Μόνοι τους φτιάχναν το κοκορέτσι. Είχε κούραση. Ήθελε υπομονή και τεχνογνωσία. Ήταν μια τελετουργία.

Παλιότερα, φτιάχναν μόνοι τους και τις σούβλες. Αρχικά ήταν ξύλινες ιδιοκατασκευές. Μετά ήρθαν οι σιδερένιες. Και τα ψήνανε κάτω στο χώμα. Οι πρώτες ψησταριές εμφανίστηκαν στη δεκαετία του ογδόντα. Αυτοσχέδιες πατέντες ήταν πάλι οι πρώτες. Συνήθως τις έφτιαχναν κόβοντας βαρέλια στη μέση.

Δεν πρόλαβα τίποτα από όλα αυτά. Οι ψησταριές ήταν μεταλλικές, σαν αυτές σχεδόν που έχουμε και τώρα. Και το αρνί μας το φέρνανε σφαγμένο.

Συνήθως η σφαγή γινόταν τη Μεγάλη Πέμπτη, καθώς ήθελε τρεις μέρες να σιτέψει το αρνί. Συνήθως το μεγάλωναν το αρνάκι στις αυλές τους από μωρό μέχρι να φτάσει η ώρα του να σφαχτεί για το ψήσιμο της Κυριακής του Πάσχα. Τη ζούσαν τη θυσία του αμνού. Η σφαγή ήταν μια ξεχωριστή τελετουργία. Ανδρική. Οι γυναίκες είχαν βοηθητικό ρόλο. Οι άντρες το σφάζανε. Βγάζαν τις συκωταριές, τις πλένανε, κρατούσαν τα εντόσθια για τη μαγειρίτσα που τα δίναν στις γυναίκες και με τα υπόλοιπα φτιάχνανε το κοκορέτσι. Το κρεμούσαν από τσιγκέλια για να σιτέψει ή το σούβλιζαν και στήνανε όρθιες τις σούβλες στις αυλές και τις βεράντες.

Οι δικές μας οι αυλές στα χωριά του κάμπου χώμα είχαν. Δεν ήταν ούτε πλακόστρωτες ούτε είχαν γκαζόν. Μόνο λουλούδια σε γλάστρες, σε τενεκέδες συνήθως, και παρτέρια. Σιγά σιγά άρχιζαν οι άνθρωποι να ρίχνουν και λίγο τσιμέντο στις αυλές για να σωθούν από τη λάσπη. Τα παρτέρια έδεναν πιο περίτεχνα. Είχαν χαμηλά κυκλικά καγκελάκια γύρω γύρω, σχημάτιζαν διαδρομάκια ανάμεσά τους. Τέτοια είχαμε και μεις στο χωριό. Αλλά ήταν πάντα φρεσκοσοβατισμένα. Και τα παρτέρια, και οι αυλόγυροι, και οι τοίχοι χαμηλά και οι κορμοί των δέντρων. Να είναι όλα έτοιμα. Καθαρά για το θείο δράμα.

Και έφτανε η Λαμπρή· μετά το ξενύχτι της Ανάστασης, μετά τις σαράντα μέρες νηστεία. Έφτανε η ώρα να «αποζημιωθούν». Έφτανε η ώρα του αρνιού. Οι άντρες του σπιτιού αξημέρωτα ξεκινούσαν τη διαδικασία, άναβαν τη φωτιά και έβαζαν τα αρνιά στο χώμα τα πρώτα χρόνια και αργότερα στη ψησταριά. Όταν όλα είχαν πάρει τη σειρά τους, κάθονταν επιτέλους. Εκείνοι είχαν κάνει το καθήκον τους, έπρεπε να ξεκουραστούν, να απολαύσουν τα τσίπουρα και τους μεζέδες που έφερναν οι γυναίκες. Και να έχουν τη γενική επιστασία. Δεν γυρνούσαν τη σούβλα. Μόνο για το «καλό». Συνήθως οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά το κάναν. Και κάποιες στιγμές θα μάλωναν μεταξύ τους οι άνδρες και για το πώς θα «μας φύγει» το αρνί, θα καεί ή θα μείνει άψητο. Πολλή η κούραση, πολλά τα τσίπουρα, πολλοί οι γνώστες, μεγάλος ο ανταγωνισμός. Όπως και στο τι ώρα θα ήταν έτοιμο το αρνί. Οι προκομένες οικογένειες ξεκινούσαν από νωρίς και τρώγανε νωρίς. Οι άλλες μπορεί και να μένανε νηστικές μέχρι νωρίς το απόγευμα. Τα γνώριζαν αυτά τότε στα χωριά. Τριγύριζαν οι άνθρωποι από γειτονιά σε γειτονιά, από σπίτι σε σπίτι να ευχηθούν και να κεραστούν. Άλλωστε ανά δυο-τρια σπίτια ψήνανε παλιά.

Δεν ξέρω πως ήταν το Πάσχα στην παλιά Λάρισα. Κάπως έτσι φαντάζομαι. Θα ψήνανε πάλι οι άνθρωποι στις αυλές, στις γειτονιές.

Ακολουθούν φωτογραφικά τεκμήρια από το ψήσιμο του αρνιού σε χωριά στη Θεσσαλίας πέριξ της Λάρισας. Συγκεκριμένα από δύο χωριά. Το πρώτο είναι η Χάλκη, το χωριό της μαμάς και οι φωτογραφίες προέρχονται από το προσωπικό αρχείο του συνταξιούχου πλέον δασκάλου του χωριού Στέλιου Τσιλιάκου που έχει εργαστεί επί χρόνια για την καταγραφή της ιστορίας της Χάλκης, από προσωπικό αρχείο της δικής μου οικογένειας και της οικογένειας Καλογιάννη. Το δεύτερο είναι το Μακρυχώρι. Τα ντοκουμέντα προέρχονται από το blog του Χρήστου Σαΐτη.

Πάσχα στη Χάλκη Λάρισας από τη δεκαετία του 1950 και μετά

…

Πάσχα στο Μακρυχώρι Λάρισας από τη δεκαετία του 1950 και μετά