Επιδόματα, αυξήσεις μισθών και ακρίβεια

*Του Γιώργου Καραβάνα

Θυμάστε όταν μικροί την πρωτοχρονιά παίζαμε χαρτιά με φουντούκια αντί με χρήματα; Εκεί, δίναμε αυθαίρετα μια αξία σε κάθε φουντούκι – ας πούμε ορίζαμε πως κάθε φουντούκι θα συμβολίζει ένα ευρώ – κι αρχίζαμε το παιχνίδι με πονταρίσματα σε φουντούκια. Αν ορίζαμε πως κάθε φουντούκι θα συμβολίζει μισό αντί για ένα ευρώ, φυσιολογικά τα πονταρίσματα σε φουντούκια ήταν μεγαλύτερα: εκεί που στην πρώτη περίπτωση ποντάραμε με δυσκολία πάνω από έναν αριθμό φουντουκιών, στη δεύτερη περίπτωση είμαστε διατεθειμένοι να ποντάρουμε πολύ περισσότερα φουντούκια.

Κάπως έτσι λειτουργεί και το χρήμα. Όλοι έχουμε στο μυαλό μας μια υποκειμενική αξία για κάθε προϊόν και για κάθε υπηρεσία που αγοράζουμε, με τα ευρώ να αποτελούν απλώς το ανταλλακτικό μέσο. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι αυτό που στην πραγματικότητα ανταλλάσσουμε δεν είναι τα ευρώ, αλλά τα αγαθά και οι υπηρεσίες (δηλαδή ο χρόνος) μας! Αν π.χ. συμφωνήσουμε πως 6 αβγά έχουν την ίδια αξία με 1 μπουκάλι σαμπουάν, τότε είναι αδιάφορο αν τα 6 αβγά και το 1 μπουκάλι σαμπουάν κοστίζουν 15 ή 25 ευρώ, αρκεί να μπορούμε κάθε φορά να αγοράσουμε 1 μπουκάλι σαμπουάν με τα χρήματα που θα πάρουμε πουλώντας 6 αβγά! Το χρήμα δεν είναι πλούτος, είναι απλώς το ανταλλακτικό μέσο για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών! Πραγματικός πλούτος είναι τα αβγά και τα μπουκάλια σαμπουάν που έχουμε στο σπίτι μας. Πλούτος είναι επίσης η υγεία, η μόρφωση και η ξεκούραση που κάποιοι μας προσφέρουν με αντάλλαγμα τον χρόνο τους!

Παίζει άραγε ρόλο το πόσα χρήματα έχουμε στην τσέπη μας στη διαμόρφωση των τιμών; Ασφαλώς και παίζει: θυμηθείτε το παιχνίδι με τα φουντούκια! Όταν έχεις πολλά ευρώ μέσα στην τσέπη, υποσυνείδητα αποδίδεις μικρότερη αξία στο καθένα από αυτά – τα δίνεις πιο εύκολα! Έτσι, αν έχεις 2 ευρώ μέσα στην τσέπη σου, δύσκολα θα δώσεις 2 ευρώ για έναν καφέ. Αν όμως βρεθούν ξαφνικά 5 ευρώ μέσα στην ίδια τσέπη, θα δώσεις πολύ πιο εύκολα τα 2 από αυτά για τον καφέ σου. Αυτή η ευκολία θα οδηγήσει σύντομα τον καφετζή να δοκιμάσει να σου ζητήσει 2,5 ευρώ για έναν καφέ αντί για 2 ευρώ που ζητούσε προηγουμένως. Αν εξακολουθήσεις να τα δίνεις, η τιμή του καφέ θα ανέβει. Έτσι αυξάνει ο πληθωρισμός! Η υψηλή διαθεσιμότητα χρήματος οδηγεί σε αυξημένη τιμή, χωρίς να αυξάνει τη σχετική αξία (όπως αυτή μεταξύ αβγών και σαμπουάν). Την αξία την καθορίζει μόνο ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης!

Τα παλιότερα χρόνια, πριν την Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) της Ευρώπης και την κυκλοφορία ευρώ, η κάθε χώρα είχε τη δυνατότητα να τυπώνει όσα χαρτονομίσματα ήθελε, προκειμένου να αυξάνει τεχνητά τους μισθούς. Με τον τρόπο αυτό, το κάθε κράτος και η κάθε κυβέρνηση μπορούσε να δίνει στους πολίτες της την ψευδαίσθηση πως αυξάνει ο πλούτος τους τυπώνοντας και μοιράζοντας χρήματα. Τζάμπα χαρτί που δεν αντιστοιχούσε σε αύξηση της παραγωγής. Η αύξηση όμως του χαρτιού που είχαμε στην τσέπη οδηγούσε μόνο προσωρινά (όσο απαιτούνταν για την επανεκλογή της εκάστοτε κυβέρνησης) σε αύξηση της αγοραστικής δύναμης, αφού η αυξημένη διαθεσιμότητα ρευστού μας οδηγούσε σε σχεδόν ταυτόχρονη αύξηση των τιμών. Ο πληθωρισμός καταβρόχθιζε την όποια νέα αύξηση και η αγοραστική δύναμη παρέμενε η ίδια. Κι αν με τον μισθό σου μπορούσες πριν να αγοράσεις 100 φανέλες που παράγονται στην Ελλάδα, με τον νέο αυξημένο σου μισθό μπορούσες να αγοράσεις πάλι 100 φανέλες, μια και η τιμή τους είχε τώρα επίσης αυξηθεί. Αν μάλιστα ήθελες να αγοράσεις ένα εισαγόμενο προϊόν που δεν παράγεται στην Ελλάδα, τώρα μπορούσες να αγοράσεις λιγότερο από αυτό, μια και ο υψηλός πληθωρισμός οδηγούσε σε υποτίμηση του νομίσματός σου. Κι αν η χώρα σου εισήγαγε περισσότερα απ’ όσα εξάγει, η αύξηση του μισθού οδηγούσε αντί σε πλούτο, σε περισσότερη φτώχεια αντίστοιχη με εκείνη των μεταπολεμικών χρόνων, όταν οι άνθρωποι κυκλοφορούσαν με δισεκατομμύρια που όμως επαρκούσαν μόνο για την αγορά μιας εγχώρια παραγόμενης πορτοκαλάδας…

Η είσοδος στη ζώνη του ευρώ δεν άλλαξε τη βασική λογική των παραπάνω. Έβαλε απλώς πίσω από τις μηχανές που τυπώνουν το χρήμα ανθρώπους κάπως πιο συνετούς, που ενδίδουν δυσκολότερα στον πολιτικό πειρασμό να τυπώσουν τσάμπα χαρτιά για πρόσκαιρες ψήφους. Κατά τα λοιπά ισχύουν τα ίδια: όσο περισσότερα ευρώ έχεις στην τσέπη τόσο ευκολότερα ξοδεύεις περισσότερα από αυτά, για να αγοράσεις το ίδιο πράγμα. Λίγα ευρώ στην τσέπη; Φθηνός ο καφές! Περισσότερα ευρώ στην τσέπη; Ακριβαίνει ο καφές! Και τότε ποιος κερδίζει με τις αυξήσεις των μισθών, αν αυτές οδηγούν σχεδόν άμεσα σε αντίστοιχες αυξήσεις των τιμών; Κερδίζει κυρίως αυτός που τις αποφασίζει, αφού σου δίνει πρόσκαιρα την αίσθηση ότι τώρα έγινες πλουσιότερος, κερδίζοντας έτσι την εύνοιά σου.

Δηλαδή δεν υπάρχει τρόπος να γίνει κάποιος άνθρωπος ή χώρα πραγματικά πλουσιότερη; Ασφαλώς και υπάρχει! Θυμάστε τι είπαμε στην αρχή; Πραγματικός πλούτος είναι «τα αβγά και τα σαμπουάν» που έχουμε στο σπίτι μας! Πλούτος είναι τα αγαθά και οι υπηρεσίες που απολαμβάνουμε, ανεξαρτήτως αν τα αγοράζουμε με υψηλό μισθό σε υψηλές τιμές ή με χαμηλό μισθό σε χαμηλές τιμές! Και πώς αυξάνει αυτό; Οι λέξεις κλειδιά είναι: «Αυξάνοντας το παραγόμενο προϊόν! Αυξάνοντας την εγχώρια παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών»! Μόνο η αύξηση της παραγωγής μας κάνει πλουσιότερους! Όχι η αύξηση των μισθών! Αν θέλουμε να γινόμαστε όλο και πλουσιότεροι, ως άτομα και ως χώρα, ο νους μας πρέπει να είναι μόνο στη συνολική παραγωγή μας. Αν περισσότεροι άνθρωποι, δουλεύουν περισσότερες ώρες, με καλύτερα μηχανήματα, καλύτερη οργάνωση και εξυπνότερη μεθοδολογία, παράγοντας π.χ. περισσότερες φανέλες από πριν, τότε η χώρα πλουτίζει. Αν μια χώρα 10 εκατομμυρίων κατοίκων παράγει συνολικά 100 εκατομμύρια φανέλες, ο πλούτος των κατοίκων της αυξάνει κατά μέσο όρο κάθε χρόνο όσο αξίζουν 10 φανέλες, μείον τις φθορές στον περυσινό της πλούτο. Αν αυξήσουμε την παραγωγή μας από 100 σε 150 εκατομμύρια φανέλες, θα πλουτίζουμε κατά 15 φανέλες ο καθένας. Αν μάλιστα το κάνουμε αυτό με διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες, καταφέρνοντας να τα προσφέρουμε σε διεθνώς ανταγωνιστικές τιμές, τότε πλουτίζουμε ακόμα γρηγορότερα, αφού πλέον το προϊόν μας δεν απευθύνεται μόνο στη μικρή εγχώρια αγορά αλλά και στην παγκόσμια!

Αν λοιπόν θέλετε να στηρίξετε κυβερνήσεις που σας κάνει πλουσιότερους, εστιάστε στις κυβερνήσεις που με τα μέτρα τους ευνοούν την εθνική παραγωγή και τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της χώρας! Τι ευνοεί την παραγωγή; Η χαμηλότερη φορολογία, οι χαμηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, οι χαμηλότερες κρατικές σπατάλες, η καλύτερη οργάνωση, οι απλές διαδικασίες, η χαμηλή γραφειοκρατία, η διευκόλυνση των εξαγωγών. Η διευκόλυνση δημιουργίας νέων θέσεων απασχόλησης και η μείωση της ανεργίας. Η κατάργηση επιδομάτων σε ομάδες που προτιμούν να ζουν χωρίς να εργάζονται. Τι βλάπτει τα κίνητρα για περισσότερη εργασία; Οι πολλές αναδιανεμητικές μεταβιβάσεις (δηλ. τα πολλά «δωρεάν»). Τι βλάπτει την παραγωγή και τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της χώρας; Οι τεχνητά αυξημένοι μισθοί – που δεν ανταποκρίνονται σε αντίστοιχη αύξηση της παραγωγής -, οι υψηλοί φόροι, οι υψηλές ασφαλιστικές εισφορές, η κακοδιαχείριση των κρατικών εσόδων, η πολυνομία, η αργή δικαιοσύνη, η αναποτελεσματικότητα και η κακή οργάνωση, η αδικία. Η διαχείριση από το κράτος – αντί των ιδιωτών που παράγουν – μεγάλου μέρους του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Αν θέλετε να πλουτίσουμε, αυτός είναι ο τρόπος. Με τις αυξήσεις των μισθών αυξάνει – κι αυτό μόνο προσωρινά – μόνο η αίσθηση ότι πλουτίσαμε!

*Ο Γιώργος Καραβάνας είναι Μορ. Βιολόγος